„Blik 1972/Gísli Lárusson, gullsmiður í Stakkagerði“: Munur á milli breytinga

Minnisstæðust verður mér alúð Gísla Lárussonar og vingjarnleg framkoma, þegar hann vildi veita mér fræðslu um söguleg efni og náttúrufræðilegar staðreyndir. Ef til vill hefur hann uppgötvað fljótlega, er við kynntumst lítið eitt, að ég hafði mikinn áhuga á þeim fræðilegu greinum, sem hann hafði sérstaklega lagt alúð við: sögu og náttúrufræði. Og hér kem ég svo að lokum inn á sögulegt atriði úr atvinnulífi Eyjasjómanna á síðustu öld. Þá fræðslu veitti Gísli gullsmiður mér eitt sinn, er ég kom heim til hans í Stakkagerði í viðskiptalegum erindum. En fyrst vil ég rekja sögu hans í stærstu dráttunum og sýna og sanna um leið, hversu honum var margt og mikið til listar lagt. <br>

[[Bjarni Einar Magnússon|Bjarni E. Magnússon]] sýslumaður hafði einnig heitið þeim að vera þeim innan handar um jarðnæði, ef eitthvað breyttist um ábúð á einhverri Eyjajörðinni. <br>

hyggju að hætta búskap, en hann bjó á [[Búastaðir|Búastöðum]] og hafði búið þar um árabil. Hann lézt síðla vetrar 1870, og fengu þá hjónin Lárus og Kristín ábúð á þessari góðu jörð, sem var á mælikvarða Eyjajarða talin einhver bezta jörðin á Heimaey. Á Búastöðum búnaðist þeim vel og þau gerðu garðinn frægan, eins og víða er komizt að orði í þessum efnum. <br>

[[Mynd: 1972 b 141 AA.jpg|thumb|left|400px|''Hjónin á Búastöðum: Lárus bóndi Jónsson og Kristín húsfrú Gísladóttir.'']]

Gísli Lárusson átti handlagni og listauga í ættum sínum og þá eiginleika hafði hann erft í ríkum mæli. Hugur hans beindist að handiðnarnámi. <br>

Árið 1883, þegar hann var 18 ára, var honum komið fyrir hjá gullsmið í Reykjavík, Ólafi gullsmíðameistara Sveinssyni, og hjá honum stundaði hann gullsmíðanámið næstu tvö árin. Gísli lauk þessu námi og kom heim með sveinsbréfið sitt árið 1885. <br>  

Heimasætan fagra í Stakkargerði vildi gjarnan verða ,,eiginkona gullsmiðsins“ í Eyjum. Hún játaði þess vegna bónorði hans, enda fleira sem dró, en sveinsbréfið eitt. Þau giftu sig árið 1886 og hófu þá þegar búskap í Stakkagerðisbænum eystri í sambýli við foreldra hennar. <br>

Árið 1892 lézt frú Ásdís Jónsdóttir húsfreyja í Stakkagerði. Þá óskaði Árni bóndi og hreppstjóri ekki að búa lengur. Árið eftir (1893) fengu ungu hjónin byggingu fyrir Eystra-Stakkagerðinu og bjuggu þar síðan. (Sjá [[Blik 1957]], bls. 108-123 um þessi hjón, ef lesendur ritsins kynnu að hafa áhuga á að kynnast athöfnum og afkomendum þeirra frekar). <br>

Í jarðskjálftunum, sem fóru um mikinn hluta Suðurlands árið 1896, hrundi hinn sérkennilegi og mikli steinbogi, sem frá myndun Vestmannaeyja og sköpun hafði legið á milli [[Geldungur|Norður- og Suður-Geldungs]], sem eru fuglaeyjar kippkorn suður í hafinu suður af Heimaey. Í Stóra-Geldung var venjulega mikill fugl og þar veiddist því drjúgum og þaðan barst mikil björg í bú Eyjabænda. Frá fornu fari var auðvelt að komast upp í minni Geldunginn og síðan var gengið um steinbrúna til þess að komast í Stóra-Geldung. En eftir að steinbrúin hrundi í sjó niður, varð ekki eða trauðla komizt í Stóra-Geldung til veiða. <br>

Nú voru Vestmannaeyjar landssjóðseign. Þess vegna var valdhöfunum skrifað og þess beiðzt, að þeir létu koma fyrir járnfesti upp í kór Stóra-Geldungs, svo að fuglaveiðimenn gætu auðveldlega læst sig þar

Það tók þá 4 klukkustundir að klífa bergið og festa keðjuna. Ein króna greidd út í hönd! Þökk fyrir. <br>

Magnús skrifar um afrek þetta: „Við Gísli fórum til skiptis á undan (upp þverhnípt bergið). Það sem við fórum, er ca. 50 faðma (100 metra) hæð. Ég hafði oft verið með Gísla í fjöllum, og þarna fékk ég enn eitt tækifæri til að sjá, hve mikill afburða fjallamaður hann var.“ <br>