„Blik 1969/Ruddar markverðar brautir, I. hluti“: Munur á milli breytinga

[[Þorsteinn Jónsson (Laufási)|Þorsteinn heitinn Jónsson]], útgerðarmaður og skipstjóri í Laufási, og hinir dugmiklu félagar hans um fyrstu vélbátaútgerðina í Vestmannaeyjum, fóru í fyrsta róðurinn á nýja vélbátnum, [[Unnur VE-80|Unni VE 80]], 3. febrúar 1906.  <br>

Illa hafði verið spáð fyrir þessu framtaki þeirra félaga að festa kaup á vélbáti til fiskveiða hér við Eyjar. En von og trú þeirra félaga lét sér ekki til skammar verða. Þessa fyrstu vertíð vélbátaútvegsins hér, ef ég mætti orða það þannig, fóru þeir á litla vélbátnum fleiri róðra en hinir djörfustu og bezt menntu formenn á áraskipunum og öfluðu jafnframt mikið meira. <br>

Mikilvæg og markverð hugsjón rættist, og hitamagn „fór um önd“ þeirra, sem hrintu henni í framkvæmd. Allir hinir voru ásjáendur og höfðu hitann í haldinu, hefðu svo fegnir viljað þá þegar eiga vélbát, og réru brátt að því öllum árum að eignast hlut í vélknúinni fleytu eins og Þorsteinn og félagar hans áttu þá þegar. <br>

Ekki mun víða í landinu hafa búið almennt ríkari smíðigáfa og handlagni en með Eyjabúum, sérstaklega þeim, sem aðfluttir voru á fyrstu áratugunum eftir aldamótin. Fjölmargir þeirra, sem búsettu sig þar á fyrstu uppgangs- og vaxtarárum vélbátaflotans, fluttust úr Rangárvalla- og  

Vestur-Skaftafellssýslu eða voru ættaðir þaðan. Í þeim sýslum hafði ávallt svo lengi sem sögur greindu búið margir hagleiksmenn, Völundar til smíða á tré og járn, oft snillingar með afbrigðum. Þeirra eiginleika naut nú vélbátaútvegur Eyjabúa í ríkum mæli, einmitt nú á þessum frumbýlings- og byltingarárum í  

Einn af þessum hagleiksmönnum, sem búsett hafði sig í Eyjum um eða eftir aldamótin var Matthías Finnbogason frá Prestshúsum í Mýrdal, sem enn er lífs á meðal okkar, nú á níræðisaldri. Hann hefur lengst af verið kenndur hér við íbúðarhús sitt að [[Hásteinsvegur|Hásteinsvegi]] 24, [[Litlhólar|Litlhóla]].

Þrjú ár liðu og rúmlega það. Matthías Finnbogason gat ekki orðið annað öllu því, sem á hann kallaði til hjálpar og starfa í hinum örtvaxandi vélbátaútvegi Eyjabúa. Snillingurinn frá Jaðri átti þar í vök að verjast, ef svo andstætt mætti að orði komast í þessum efnum, því að hann varðist hvergi, en veitti alla þá þjónustu, er hann gat frekast í té látið hinum vaxandi útvegi. En geta hans hrökk ekki til, — eina vélaverkstæðið í Vestmannaeyjum. Hinn örtvaxandi vélbátaútvegur krafðist hraðari vélaviðgerða en einn maður gat innt af hendi.

Haustið 1911 tóku ýmsir útgerðarmenn í Vestmannaeyjum að ræða nauðsyn þess að stofna vélaverkstæði, sem fullnægt gæti sem allra mest og bezt hinum miklu þörfum vélbátaútvegsins um viðgerðir og smíði hluta í bátavélarnar. Þessar bollaleggingar leiddu til þess, að umburðarbréf var sent um byggðina til útgerðarmanna fyrst og fremst og boðið að skrifa sig fyrir fjárframlagi, — hlutafé, til þessa nýja fyrirtækis. <br>

Aðalforgöngumaður þessa máls var [[Karl Einarsson|Karl sýslumaður Einarsson]], sem þá hafði verið sýslumaður í Eyjum á annað ár.

Undirritaðir, sem hafa komið sér saman um að reyna að stofna hlutafélag, er setji á stofn mótorverksmiðju hér undir forustu herra [[Jóhann Hansson|Jóhanns Hanssonar]] frá Seyðisfirði og kaupi verksmiðju herra Matthíasar Finnbogasonar, ef um semst, leyfa sér hér með að biðja þá, sem leggja vilja fram fé í þessu skyni, að rita fjárhæðina og nöfn sín á eftirfarandi lista. Ætlazt er til, að hlutaféð greiðist fyrir mitt næsta sumar. <br>

Fáist nægilegt fé til þess að félagið verði stofnað, verða hluthafar (þeir sem hafa ritað sig fyrir fjárframlagi) kallaðir á fund til þess að kjósa stjórn og ræða um nánara fyrirkomulag. <br>

:Vestmannaeyjum, 3. desember 1911. <br>

Karl Einarsson  <br>

[[Jóel Eyjólfsson]]<br>

Þorsteinn Jónsson<br>

[[Ágúst Gíslason]] <br>

[[Geir Guðmundsson]]<br>

  |3||Karl Einarsson||[[Hof]]i||500,00

  |-

  |-

  |-

  |-

  |-

  |8||[[Jón Ingileifsson]]||[[Reykholt (eldra)|Reykholti]]||25,00

  |-

  |-

  |-

  |-

  |-

  |-

  |-

  |-

  |-

  |-

  |-

  |19||[[Sveinn P. Scheving]]||[[Hjalli|Hjalla]]||25,00

  |-

  |-

  |-

  |-

  |-

  |24||[[Friðrik Benónýsson]]||[[Gröf]]||12,50

  |26||[[Sveinn Jónsson (Landamótum)|Sveinn Jónsson]]||[[Landamót]]um||25,00

  |-

  |-

  |-

  |-

  |-

  |-

  |32||[[Vigfús Jónsson (formaður)|Vigfús Jónsson]]||[[Holt]]i||25,00

  |-

  |-

  |34||[[Friðrik Svipmundsson]]||[[Lönd]]um||50,00

  |-

  |-

  |-

  |37||[[Jóhann Þ. Jósefsson]]||[[Fagurlyst]]||100,00

  |-

  |-

  |-

  |-

  |41||[[Jónatan Snorrason]]||[[Breiðholt]]i||25,00

  |42||Jóel Eyjólfsson||[[Sælundur|Sælundi]]||25,00

  |-

  |-

  |-

  |-

  |-

  |47||[[Stefán Guðlaugsson]]||[[Gerði-litla|Gerði]]||50,00

  |48||[[Ólafur Auðunsson]]||[[Þinghóll|Þinghól]]||50,00

  |-

  |-

  |-

  |-

  |-

  |53||[[Bjarni Bjarnason (Hoffelli)|Bjarni Bjarnason]]||[[Hoffell]]i||50,00

  |-

  |-

  |55||[[Halldór Gunnlaugsson]]||[[Kirkjuhvoll|Kirkjuhvoli]] (læknir)||200,00

  |56||[[Kristján Ingimundarson]]||[[Klöpp]]||50,00

  |-

  |-

  |-

  |-

  |-

  |-

  |62||Guðmundur Magnússon||||25,00

  |-

  |-

  |-

  |-

  |66||[[Gísli Magnússon]]||[[Skálholt]]i||50,00

  |68||Jóhann Hansson||Seyðisfirði||500,00

  |-

  |-

  |70||Gissur Filipusson||||200,00

  |-

  |-

  |72||[[Gísli Lárusson]]||[[Stakkagerði]]||50,00

Orð og tillögur J.H. fengu góðan byr á fundinum. Gengið var til stjórnarkjörs. Í þessa fyrstu (og síðustu) stjórn félagsins voru kosnir:

:Þorsteinn Jónsson, Laufási 30 —<br>

:Ágúst Gíslason, Landlyst .. 19 —<br>

Tillaga þessi var „söltuð“, — skyldi bíða seinni tíma. <br>

Daginn eftir stofnfundinn hélt hin nýkjörna stjórn „Mótorverksmiðjufélagsins“ fund með sér heima í Vík hjá Gunnari Ólafssyni. Þann fund sátu einnig Matthías Finnbogason og Jóhann Hansson. Á fundi þessum var farið þess á flot við Matthías, að hann gæfi „verksmiðjunni“ kost á að kaupa verkfærin hans að Jaðri. Matthías kvað sig fúsan að selja. Kvað hann samkvæmt lauslegri áætlun, að söluverð véla hans og verkfæra mundi verða um kr. 4.000,00. Jafnframt var Matthías spurður þess, hvort hann væri fús til að vinna á verkstæði „verksmiðjunnar“, og taldi hann sig fúsan til þess, og mundi hann gera sig ánægðan með 45 aura fyrir hverja unna klukkustund á venjulegum vinnutíma. Ráðningin skyldi vera til eins árs. <br>

Þetta gerði hann fljótt og vel. <br>

Að lokum var Jóhanni „montör“ Hanssyni falið á þessum fundi stjórnarinnar að ráða starfsmann til smiðjunnar og forstöðumann, þegar hann sjálfur hefði ekki verkstjórnina á hendi. <br>

Hinn 15. marz 1912 boðaði stjórn „Verksmiðjufélagsins“, eins og það var kallað fyrst í stað, til fundar með félagsmönnum í þinghúsi sveitarinnar. Þar fullyrti formaður félagsins, Gunnar Ólafsson, konsúll, að eitthvað þyrfti að fara að huga til að koma upp hinni fyrirhuguðu byggingu „verksmiðjunnar“ og „hugsa fyrir kaupum á vélum“, eins og það er orðað í gildri heimild. Formaður gat þess í ræðu, að líkindi væru til, að Fiskiveiðasjóður Íslands lánaði eitthvert fé til fyrirtækisins, því að mikið fé skorti enn til þess að standa straum af öllum stofnkostnaði félagsins. Jafnframt gat formaður þess að greitt hlutafé næmi kr. 6.000,00.  <br>

:Þorsteinn Jónsson ..........20 —<br>

:Ágúst Gíslason .............. 11 —<br>

:Árni Filippusson ..............20 —<br>