64.248
breytingar
„Blik 1969/Endurminningar V. hluti“: Munur á milli breytinga
Fara í flakk
Fara í leit
Blik 1969/Endurminningar V. hluti (skoða efni)
Útgáfa síðunnar 22. september 2010 kl. 22:08
, 22. september 2010Verndaði „Blik 1969/Endurminningar V. hluti“ [edit=sysop:move=sysop]
Ekkert breytingarágrip |
m (Verndaði „Blik 1969/Endurminningar V. hluti“ [edit=sysop:move=sysop]) |
||
| (3 millibreytingar ekki sýndar frá sama notandanum) | |||
| Lína 1: | Lína 1: | ||
[[Blik 1969|Efnisyfirlit 1969]] | |||
<center>[[Magnús Guðmundsson (Vesturhúsum)|MAGNÚS GUÐMUNDSSON]]'</center> | |||
<big><big><big><big><big><center>Endurminningar</center></big></big></big></big></big> | |||
<center>(5. hluti)</center> | |||
<big><big><big><center>Bjargi bylt af brautu</center> </big></big></big> | |||
''Leiðin rudd. Vertíðina 1898 notuðu öll skip í Eyjum línu. Beitan var gota og ljósabeita. Sumir skáru í vanþekkingu sinni alla krókana af línunni til þess að geta greitt hana.'' <br> | ''Leiðin rudd. Vertíðina 1898 notuðu öll skip í Eyjum línu. Beitan var gota og ljósabeita. Sumir skáru í vanþekkingu sinni alla krókana af línunni til þess að geta greitt hana.'' <br> | ||
Næstu vertíð, 1898, voru öll skip, sem hér gengu þá á vetrarvertíðinni, útbúin með lóð. Á hverju bjóði voru 200 krókar og milli tauma 2—2½ alin (126—157 sm). <br> | <big>Næstu vertíð, 1898, voru öll skip, sem hér gengu þá á vetrarvertíðinni, útbúin með lóð. Á hverju bjóði voru 200 krókar og milli tauma 2—2½ alin (126—157 sm). <br> | ||
Átt-æringar réru með 8 bjóð og minni bátar svo minna að tiltölu. Beitan var jafnan þorsk- og ýsuhrogn, ef þau voru til, og svo ljósabeita með. <br> | Átt-æringar réru með 8 bjóð og minni bátar svo minna að tiltölu. Beitan var jafnan þorsk- og ýsuhrogn, ef þau voru til, og svo ljósabeita með. <br> | ||
Bezta ljósabeitan þótti lúða og steinbítur. <br> | Bezta ljósabeitan þótti lúða og steinbítur. <br> | ||
| Lína 15: | Lína 27: | ||
Þegar fram í sótti og bátum fór fjölgandi, fór sjósókn vaxandi, — ekki sízt eftir að bátar með færeyska laginu voru almennt notaðir. Þá tóku menn að sækja suður að [[Súlnaskersklakkur|Súlnaskersklakk]]. Hann var um tíma mjög ásótt fiskimið línubáta. | Þegar fram í sótti og bátum fór fjölgandi, fór sjósókn vaxandi, — ekki sízt eftir að bátar með færeyska laginu voru almennt notaðir. Þá tóku menn að sækja suður að [[Súlnaskersklakkur|Súlnaskersklakk]]. Hann var um tíma mjög ásótt fiskimið línubáta. | ||
Áður en lóðin varð aðalveiðarfærið, stunduðu menn hér líka fiskveiðar á sumrum —sérstaklega þó að vorinu og fyrrihluta sumarsins. Þá réru menn á hinum svonefndu smáferjum eða „julum.“ Aðallega var róið á heimamiðin, svo sem Mannklakk, Réttarklakk, [[ Flókamið]], [[Hola|Holu]], [[Bessi|Bessa]], | <big><big><big><center>Sumarstörfin í Eyjum fyrr á árum</center> </big></big></big> | ||
</big>''Róið á julum. Sigið í björg. Aflað heyja á túnum og í úteyjum. Þannig um aldir.'' <br> | |||
<big>Áður en lóðin varð aðalveiðarfærið, stunduðu menn hér líka fiskveiðar á sumrum —sérstaklega þó að vorinu og fyrrihluta sumarsins. Þá réru menn á hinum svonefndu smáferjum eða „julum.“ Aðallega var róið á heimamiðin, svo sem Mannklakk, Réttarklakk, [[ Flókamið]], [[Hola|Holu]], [[Bessi|Bessa]], | |||
[[Þórarinshraun]], [[Bót]], [[Klakkar|Klakka]], Ledd og Rófu. <br> | [[Þórarinshraun]], [[Bót]], [[Klakkar|Klakka]], Ledd og Rófu. <br> | ||
Í júlí og til ágústloka var lítið stundaður sjór, því að á þeim tíma sumarsins voru flestir ungir menn við fuglaveiðar, og þeir eldri við slátt og aðra vinnu í landi. <br> | Í júlí og til ágústloka var lítið stundaður sjór, því að á þeim tíma sumarsins voru flestir ungir menn við fuglaveiðar, og þeir eldri við slátt og aðra vinnu í landi. <br> | ||
| Lína 35: | Lína 50: | ||
Þegar fram í sótti, tóku menn að sækja lengra á vorbátunum, t.d. austur á Rófu og Dýpri-Mannklakk, út á Ledd og suður að Súlnaskersklakk. | Þegar fram í sótti, tóku menn að sækja lengra á vorbátunum, t.d. austur á Rófu og Dýpri-Mannklakk, út á Ledd og suður að Súlnaskersklakk. | ||
<big><big><big><center>Framfarasporið mikla</center> </big></big></big> | |||
Mikill bagi var það löngum við útgerðina og dró úr afla, að ekkert | |||
</big>''Ísfélag Vestmannaeyja ryður brautina. Það byggir frosthús 1902.'' <br> | |||
<big>Mikill bagi var það löngum við útgerðina og dró úr afla, að ekkert | |||
íshús var í byggðarlaginu fyrr en 1902, að Ísfélag Vestmannaeyja var stofnað og byggði íshús að norskri fyrirmynd það ár. <br> | íshús var í byggðarlaginu fyrr en 1902, að Ísfélag Vestmannaeyja var stofnað og byggði íshús að norskri fyrirmynd það ár. <br> | ||
Þar sem ekkert íshús var til, skemmdist beitan fljótlega, þegar frátök gerði. Langan virtist bæði lyktar- og bragðnæm; hún aflaðist ekki nema á nýja beitu. Íshússkorturinn olli oft vandræðum, og menn urðu af þeim sökum að róa með handfæri á grunnmið eða sarga þar með línu beitta maðki og skelfiski. Stundum kom það fyrir, að ekki tókst að ná í beitu fyrir lönguna. | Þar sem ekkert íshús var til, skemmdist beitan fljótlega, þegar frátök gerði. Langan virtist bæði lyktar- og bragðnæm; hún aflaðist ekki nema á nýja beitu. Íshússkorturinn olli oft vandræðum, og menn urðu af þeim sökum að róa með handfæri á grunnmið eða sarga þar með línu beitta maðki og skelfiski. Stundum kom það fyrir, að ekki tókst að ná í beitu fyrir lönguna. | ||
<big><big><big><center>Mjór er mikils vísir</center> </big></big></big> | |||
Það var árið 1900, að við tókum okkur saman fjórir og létum útbúa okkur allstóran frystikassa. Jafnframt byggðum við okkur ískjallara, þar sem vörugeymsluhús Brynj. Sigfússonar kaupmanns stendur nú. (Sjá [[Blik 1967]], bls. 47). <br> | |||
</big>''Snjókofar útgerðarmanna sönnuðu nauðsyn þess að byggja íshús í Eyjum. Ísinn sóttur á [[Vilpa|Vilpu]] eða Daltjörnina. Annars safnað snjó.'' <br> | |||
<big>Það var árið 1900, að við tókum okkur saman fjórir og létum útbúa okkur allstóran frystikassa. Jafnframt byggðum við okkur ískjallara, þar sem vörugeymsluhús Brynj. Sigfússonar kaupmanns stendur nú. (Sjá [[Blik 1967]], bls. 47). <br> | |||
Eftir að vélbátarnir komu til sögunnar, áttu flestar útgerðir slíka kjallara. Þeir voru venjulega kallaðir snjókofar. <br> | Eftir að vélbátarnir komu til sögunnar, áttu flestar útgerðir slíka kjallara. Þeir voru venjulega kallaðir snjókofar. <br> | ||
Fyrstu tvö árin, sem við áttum ískjallarann, tókum við ís á Vilpu. Þriðja árið lagði Vilpu aldrei fyrir hátíðar. Þá söfnuðum við snjó í | Fyrstu tvö árin, sem við áttum ískjallarann, tókum við ís á Vilpu. Þriðja árið lagði Vilpu aldrei fyrir hátíðar. Þá söfnuðum við snjó í | ||
| Lína 53: | Lína 72: | ||
Í ískjallaranum geymdum við beitur okkar í næsta róður eða róðra, og stundum gátum við geymt beitu fyrir aðra líka. | Í ískjallaranum geymdum við beitur okkar í næsta róður eða róðra, og stundum gátum við geymt beitu fyrir aðra líka. | ||
''Hann hafði kynnzt þeim netaveiðum austur í Mjóafirði. Mesti sólarhringsafli 12 síldir.'' <br> | <big><big><big><center>Magnús eignast síldarnet</center> </big></big></big> | ||
</big>''Hann hafði kynnzt þeim netaveiðum austur í Mjóafirði. Mesti sólarhringsafli 12 síldir.'' <br> | |||
Eftir að við byggðum ískjallarann, gerðum við fyrstu tilraun með | <big>Eftir að við byggðum ískjallarann, gerðum við fyrstu tilraun með | ||
síldarnet, því að þarna var von til að geta geymt nokkurt síldarmagn. <br> | síldarnet, því að þarna var von til að geta geymt nokkurt síldarmagn. <br> | ||
Gísli kaupmaður Stefánsson pantaði síldarnetin fyrir okkur, þ.e.a.s. slöngurnar. Þær fékk hann ólitaðar frá Englandi. Barkalitur og korkur í flár fylgdi slöngunum og efni í þinla eða teina. <br> | Gísli kaupmaður Stefánsson pantaði síldarnetin fyrir okkur, þ.e.a.s. slöngurnar. Þær fékk hann ólitaðar frá Englandi. Barkalitur og korkur í flár fylgdi slöngunum og efni í þinla eða teina. <br> | ||
| Lína 65: | Lína 86: | ||
Um haustið fékk [[Jón Ingimundarson|Jón Ingimundsson]] í [[Mandalur|Mandal]] netin lánuð og lét reka með þau á enskum síldarbáti, sem hér var þá. Hann lét reka á Flóanum austur af Urðunum. Hann veiddi talsverða síld, en veður spilltist, svo að veiði þessi varð endaslepp. | Um haustið fékk [[Jón Ingimundarson|Jón Ingimundsson]] í [[Mandalur|Mandal]] netin lánuð og lét reka með þau á enskum síldarbáti, sem hér var þá. Hann lét reka á Flóanum austur af Urðunum. Hann veiddi talsverða síld, en veður spilltist, svo að veiði þessi varð endaslepp. | ||
''Samtök um síldveiðar. Full net''. | <big><big><big><center>Ekki gefist upp</center> </big></big></big> | ||
</big>''Samtök um síldveiðar. Full net''. | |||
''Hver síld boðin á einn eyri. Engin sala.'' <br> | ''Hver síld boðin á einn eyri. Engin sala.'' <br> | ||
Eftir það reyndi enginn með netin fyrr en árið eftir. Þá tókum við okkur saman fjórir, Gísli Lárusson í Stakkagerði, Jón í Mandal, [[Stefán Gíslason]] í [[Hlíðarhús]]i og ég, og fórum með netin á Hannibal suður á [[Stakkabót]]. Þetta var 26. ágúst, og netin voru fimm. Ætlunin var að láta reka með netin. Þegar við höfðum gefið út tógið og bundið það fast í bátnum, þyngdi svo á bólunum, að auðséð var að netin voru orðin full af síld. Svo reyndist þetta líka. Báturinn gerði ekki betur en bera aflann. Við buðum síldina til kaups á einn eyri stykkið. Þegar sú verzlun tókst ekki, gáfum við hverjum sem hafa vildi hálfa fötu af síld. Samt fór lítið af síldinni. Megin hluta hennar létum við salta. <br> | <big>Eftir það reyndi enginn með netin fyrr en árið eftir. Þá tókum við okkur saman fjórir, Gísli Lárusson í Stakkagerði, Jón í Mandal, [[Stefán Gíslason]] í [[Hlíðarhús]]i og ég, og fórum með netin á Hannibal suður á [[Stakkabót]]. Þetta var 26. ágúst, og netin voru fimm. Ætlunin var að láta reka með netin. Þegar við höfðum gefið út tógið og bundið það fast í bátnum, þyngdi svo á bólunum, að auðséð var að netin voru orðin full af síld. Svo reyndist þetta líka. Báturinn gerði ekki betur en bera aflann. Við buðum síldina til kaups á einn eyri stykkið. Þegar sú verzlun tókst ekki, gáfum við hverjum sem hafa vildi hálfa fötu af síld. Samt fór lítið af síldinni. Megin hluta hennar létum við salta. <br> | ||
Um leið og vélbátarnir komu, fengu einstaka bátsfélög sér síldarnet og öfluðu stundum vel í þau. <br> | Um leið og vélbátarnir komu, fengu einstaka bátsfélög sér síldarnet og öfluðu stundum vel í þau. <br> | ||
<big><big><big><center>Vertíðarskip með færeysku lagi koma til sögunnar. Þau þóttu léttari og ekki eins „mannfrek“</center> </big></big></big> | |||
Þegar í ljós kom, að aflaföng fóru stórum vaxandi með almennri notkun lóðarinnar, og Eyjabúum í heild varð það ljóst, að skipaeigendur græddu á útgerðinni, fór róðrarskipum hér fjölgandi. Mest voru það þá færeyskir róðrarbátar. Bátar með því lagi voru þá einnig brátt smíðaðir hér og reyndar öll vertíðarskip með því lagi. Þau voru flest tí-róin og með „kutter“-siglingu. <br> | Þegar í ljós kom, að aflaföng fóru stórum vaxandi með almennri notkun lóðarinnar, og Eyjabúum í heild varð það ljóst, að skipaeigendur græddu á útgerðinni, fór róðrarskipum hér fjölgandi. Mest voru það þá færeyskir róðrarbátar. Bátar með því lagi voru þá einnig brátt smíðaðir hér og reyndar öll vertíðarskip með því lagi. Þau voru flest tí-róin og með „kutter“-siglingu. <br> | ||
Vertíðirnar 1905 og 1906 var ég með skip með færeysku lagi, því að mér þótti gamli áttæringurinn Ingólfur svo mannfrekur og erfiður á móti bátunum eða skipunum með færeyska laginu. Við vorum 14 á þessar tvær vertíðir.<br> | Vertíðirnar 1905 og 1906 var ég með skip með færeysku lagi, því að mér þótti gamli áttæringurinn Ingólfur svo mannfrekur og erfiður á móti bátunum eða skipunum með færeyska laginu. Við vorum 14 á þessar tvær vertíðir.<br> | ||
Reynsla mín og margra annarra var ágæt af skipunum eða bátunum með færeyska laginu, en þeir voru hér fá ár í notkun, því að vélbátarnir útrýmdu þeim fljótt. | Reynsla mín og margra annarra var ágæt af skipunum eða bátunum með færeyska laginu, en þeir voru hér fá ár í notkun, því að vélbátarnir útrýmdu þeim fljótt. | ||
:::::::::[[Magnús Guðmundsson|''M.G.'']] | :::::::::::::::::::::[[Magnús Guðmundsson|''M.G.'']] | ||
[[Blik 1969/Endurminningar IV. hluti|Til baka]] | [[Blik 1969/Endurminningar IV. hluti|Til baka]] | ||
---- | |||
<br> | |||
<br> | |||
<center>[[Mynd: 1969 b 119 A.jpg|400px|ctr]]</center> | |||
''Þetta er mjög óvenjuleg mynd frá Vestmannaeyjum að vera. | |||
''Myndin er tekin vestur Urðaveg 3. maí 1947. | |||
''Útigangshrossin í Eyjum ná naumast til jarðar fyrir snjó.'' | |||
{{Blik}} | {{Blik}} | ||