„Blik 1967/Aagaardshjónin í Vestmannaeyjum“: Munur á milli breytinga

Fullu nafni hét hann [[Michael Marius Ludvig Aagaard|Michael Marius Ludvico Aagaard]]. Hann var sýslumaður í Vestmannaeyjum á árunum 1872-1891 eða 19 ár samfleytt.<br>

Þó ekki væri nema einu einasta atriði í ævi þessa Dana til að dreifa, þá á hann það vissulega skilið, að Blik geymi nokkur orð til minningar um hann. Þar á ég við ást hans á íslenzkri tungu og þá þekkingu, sem hann aflaði sér í íslenzku, leikni hans í að tala hana og skrifa.

Sýslumaðurinn var lágur maður vexti og grannvaxinn, bjarthærður með ljósrautt alskegg. Þessi Dani var ljóngáfaður og átti kímnigáfu í ríkum mæli, léttlyndur, góðviljaður og alþýðlegur valdsmaður. Dugnaðar- eða afkastamaður til vinnu mun hann ekki hafa verið, en sparsamur í meðferð opinbers fjár og svo eigin og heiðarlegur í hvívetna.<br>

Einhverntíma rakst sá, sem þetta skrifar, á það í fundargjörð sýslunefndar Vestmannaeyjasýslu, að borinn var upp til samþykktar reikningur frá Aagaard sýslumanni. Reikningurinn fjallaði um kostnað sýslumanns af skrifstofurekstri hans umliðið ár. Nam upphæðin nákvæmlega 1 krónu, segi og skrifa einni krónu. Þar er tekið fram, að reikningurinn hafi verið samþykktur einróma og mótatkvæðalaust! Mig minnir þetta vera árið 1875. Oftar nam ársreikningur sýslumanns yfir kostnaðinn við rekstur sýslumannsskrifstofunnar 1-2 kr. Þó þótti sýslumaðurinn ekki hagsýnn og tómlátur nokkuð og daufgerður. Og hann virðist gjörsamlega hafa skort skilning á gildi sögulegra gagna og nauðsyn á því að vernda skjalasafn sýslunnar eða sýslumannsembættisins. Því til sönnunar er geymsla hans á skjölum embættisins á barnaskólaloftinu í [[Dvergasteinn|Dvergasteini]], þar sem þau lágu um hans daga út um allt loftið, og börnin léku sér að því að rifa þau og rjátla við þau. Þar tróðu þau líka ofaná þeim og mýsnar gerðu sér gott af þeim og hreiðruðu um sig í skjalahaugnum. Ýmis sýsluskjöl héðan frá þessum árum bera þess vitni, svo sem sum þeirra, er geymd eru í Þjóðskjalasafni og Byggðarsafni Vestmannaeyja. En drengskaparmaður var Aagaard sýslumaður og góður fátækri alþýðu í Eyjum, skilningsríkur á basl hennar og bágindi.

1872-1891''.]]

Ef eitthvert sérstakt áhugamál tók Aagaard sýslumann föstum tökum, gat hann fórnað því tíma og starfi, - óþreytandi í elju sinni við það. Svo var það t.d. um íslenzkunámið. Hann varð brátt hrifinn af móðurmálinu íslenzka, er hann tók að kynna sér það, eftir að hann var skipaður sýslumaður í Vestmannaeyjum.<br>

   

Þegar hann hafði verið sýslumaður í Eyjum í 2 ár, fékk hann slæma ígerð í hægri hönd. [[Þorsteinn Jónsson (héraðslæknir)|Þorsteinn Jónsson]], héraðslæknir, ráðlagði sýslumanni að sigla um vorið (1874) og leita sér fullkominnar lækningar við handarmeininu. Sýslumaður dvaldist í Kaupmannahöfn fram á sumarið 1874 undir læknishendi og fékk bót meinsemdarinnar, en þó með þeim hætti, að þrír fingurnir beygðust inn í höndina. Hann varð þannig varanlega bæklaður á henni.<br>

Í ágústmánuði um sumarið fór sýslumaður heim til Íslands með póstskipinu Diönu, sem átti að koma við í Vestmannaeyjum á leið sinni til Reykjavíkur. Svo fór samt, að skipið sigldi til Reykjavíkur án þess að koma við í Eyjum. Á útleið skyldi það þá koma þar við, svo að sýslumaður fór aftur með skipinu, taldi það fljótast fyrir sig til þess að komast heim til embættis síns. En það var póstskipið Diana, sem sigldi rakleitt til Kaupmannahafnar langt fyrir sunnan Eyjar. Varð því sýslumaður af heimkomunni í það sinn. <br>

Í október fór sýslumaður niður að Krossi í Landeyjum, því að útlit var þá orðið fyrir leiði til Vestmannaeyja. Á Krossi gisti hann í 10 nætur og beið eftir Eyjaleiði. Loks komst hann heim til Eyja 11. nóv. um haustið.  Þá voru liðnar 6 vikur og 3 dagar betur frá því að hann lagði af stað frá Kaupmannahöfn á leið til Eyja, annað sinn sama árið.<br>

Þau ár, sem Aagard sýslumaður var konulaus í Eyjum, bjó hann í Njösomhed. (Sjá grein um Njösomhed í [[Blik 1960|Bliki 1960]]).

Hinn 5. júní 1875 kom hin unga kona Aagaards sýslumanns til Vestmannaeyja með póstskipinu frá Kaupmannahöfn. Og sýslumannshjónin tóku að búa í [[Nöjsomhed]].

Frú [[Agnes Aagaard]] sýslumannsfrú var frá Kolding í Danmörku, bjó þar með móður sinni, sem var ekkja.<br>

Frú Aagaard hreifst strax af fegurð Eyjanna. Meðan ástargleðin og sæla hveitibrauðsdaganna gagntók sál og sinni, fann hún ekki til neinna leiðinda í Eyjum, þó að breytingin væri mikil frá svo að segja allsnægtunum og fjölmenninu í Kaupmannahöfn með menningu á flestum sviðum til umhverfis, þar sem fátæktin, umkomuleysið og menningarleysið á öllum sviðum blasti hvarvetna við auga og einangrunin lokaði flestum leiðum.<br>

Hinn 20. júní 1876 fæddi frú Agnes Aagaard fyrsta barn sitt. Það var sveinbarn. [[Séra Brynjólfur Jónsson]] skírði brátt drenginn. Hann skyldi bera þrjú nöfn eins og faðirinn og var skírður [[Christen Anton Sophus Aagaard|Christen Anton Sophus]].<br>

Næsta ár flutti til sýslumannshjónanna dönsk stúlka að nafni [[Signe Schumacher]]. Hún kom frá Danmörku, var 17 ára að aldri (fædd 1860), lífsglöð og lífgandi. Hún heillaðist af sýslumannsfrúnni og þær hvor af annarri, svo að heill og ánægja þróuðust með þeim, og frú Aagaard gleymdi umhverfinu og einangruninni.<br>

Signe Schumacher var vinnukona hjá sýslumannshjónunum fram undir 1890. Þá hvarf hún til Reykjavíkur og fékk sér atvinnu þar. Eftir að sýslumannshjónin fluttu til Danmerkur (1891), hvarf Signe Schumacher líka heim til ættlands síns og stofnaði til verzlunarreksturs í Herning. Seinna varð hún meðeigandi í verzlun frænku sinnar. Hún stundaði þannig verzlunarstörf meginhluta ævi sinnar. Hún lézt 1933, - vönduð kona til orðs og æðis, lífsglöð og góð, segja þeir, sem bezt þekktu hana.

Stuttu eftir fæðingu fyrsta barns síns, Sophusar, fluttust sýslumannshjónin að [[Uppsalir|Uppsölum]] „vestur í heiðinni, suðvestur af Nýjatúni“, eins og stendur í merkum heimildum. Uppsalir voru timburhús, sem [[Gísli Bjarnasen|Gísli verzlunarstjóri Bjarnasen]] hafði byggt og leigði nú sýslumannshjónunum. Það var lélegt hús, byggt af miklum vanefnum. Á aðalhæð voru tvær stofur og eldhús ásamt gangi. Uppi voru þrjú herbergi. Uppsölum fylgdi útihús. - Í Uppsölum brakaði og hrikkti í austan stórviðrum, - húsið skalf og nötraði, svo að sýslumannsfrúin var skelkuð og flýði stundum heimilið með börnin. Sönn saga er af því t.d., að einu sinni í hvassviðri lét frú [[Ásdís Jónsdóttir|Ásdís]] í [[Stakkagerði]], kona [[Árni Diðriksson|Árna hreppstjóra Diðrikssonar]], vinnumenn sína sækja frú Aagaard og börnin og færa sér heim í Stakkgerði.<br>

Í Uppsölum fæddist sýslumannshjónunum tveir drengir: [[Gunnar Aagaard|Gunnar]], f. 7. jan. 1878 og [[Otto Grandjean Aagaard|Otto Grandjean]], f. 21. okt. 1881.<br>

Á 40 ára afmæli sýslumanns 30. jan. 1879 var glatt á hjalla í Uppsölum eins og oftar. Þá var boðið til skemmtisamkomu um 40 manns. Veitt var súkkulaði og kaffi með „dönsku bakkelsi“ og brauði. Og þá var dansað þar til kl. hálf þrjú um nóttina. Og auðvitað var dansað í „stóru stofunni“!<br>

Frá Uppsölum fluttust sýslumannshjónin að [[Hlíðarhús]]i til hjónanna [[Gísli Stefánsson (kaupmaður)|Gísla útgerðarmanns Stefánssonar]] og [[Soffía Andersdóttir|Soffíu Andersdóttur]]. Gísli hafði þá látið byggja við íbúðarhús sitt og hækkað það um aðra hæðina til þess að geta leigt þar sýslumannshjónunum. Þau fluttu að Hlíðarhúsi 1883. Þaðan fluttu svo sýslumannshjónin að [[Vilborgarstaðir|Vilborgarstöðum]] árið eftir. Þar fengu þau inni í Norðurbænum, en [[Sigurður Sigurfinnsson]] skipstjóri hafði byggingu fyrir þeirri jörð. Hann bjó sjálfur í [[Boston]], í þéttbýlinu nálægt höfninni. Í Norðurbænum á Vilborgarstöðum bjuggu síðan sýslumannshjónin, þar til þau fluttust burt úr Eyjum.<br>

Norðurbærinn á Vilborgarstöðum var byggður úr grjóti, torfi og timbri. Bærinn var byggður í tveim lengjum. Tvær burstir sneru fram á hlaðið, og skyldi timburveggur húslengjur þessar að. Suður- og Norðurveggur voru hlaðnir upp úr grjóti og torfi. Á þökunum var timburklæðning lögð tjörupappa. Í suðurhúsinu (Suðurbænum) voru tvær stofur, en í norðurbænum ein stofa, eldhús og lítið herbergi.<br>

Á Vilborgarstöðum fæddist þeim hjónum tvö börn, sveinarnir [[Kjartan Aagaard|Kjartan]], f. 26. sept. 1884 og [[Kristian Aagaard|Kristian]], f. 28. sept. 1887. Hinn síðari lézt hvítvoðungur.

''Aftari röð frá v.: Christen Anton Sophus og Otto Grandjean. - Fremri frá  v.:

<br>

''Hann fæddist að Uppsölum í Eyjum 7.jan. 1878. Hann var lyfjafræðingur að

<br>

''Hann fæddist að Uppsölum í Eyjum 21. okt, 1881. Hann var tannlæknir að menntun og starfi''.<br>

<br>

''Hann fæddist í Norðurbænum á Vilborgarstöðum 26. sept. 1884. Lauk stúdentsprófi við Efterslægtselskabets Skole í Kaupmannahöfn 1903, cand. phil. 1904, cand. jur. 1909. Og gerðist bæjarfógetafulltrúi í Horsens 1910. Varð fulltrúi í Rigsadvokaturen 1919 og sakadómari í Vejle 1. maí 1925''.]]

Um miðjan ágúst 1890 fluttist síðan frú Aaagaard til Reykjavíkur með drengina þeirra fjóra, Sophus 14 ára, Gunnar 12 ára, Ottó 9 ára og Kjartan 6 ára. Þau fengu inni hjá Birni múrara, sem bjó á horni Skólavörðustígs og Bankastrætis. Aagaard sýslumaður keypti sér fæði og þjónustu hjá hjónunum á [[Lönd-vestri|Vestri-Löndum]], [[Sigfús Árnason|Sigfúsi]] og [[Jónína K. Brynjólfsdóttir|Jónínu]], veturinn þennan, sem frúin bjó í Reykjavík með drengjunum þeirra. Sýslumannshjónin og hjónin á Vestri-Löndum voru mikið vinafólk.<br>

Aagaard sýslumaður hafði sótt um betur launað sýslumannsembætti, en ekki fengið áheyrn ennþá. Þó hafði hann von.<br>

Og Aagaard sýslumanni buðust tvær stöður, sem hann gat valið um. Önnur var sýslumannsstaðan í Árnessýslu. Sú staða var mun betur launuð en sýslumannsstaðan í Vestmannaeyjum. Hin staðan var birkidómaraembættið á Fanö í Danmörku. Það embætti kaus hann sér fremur en Árnessýsluna, því að bæði hjónin þráðu að setjast að á ættlandi sínu. Hinn 14. jan. 1891 var M.M.L. Aagard sýslumaður skipaður birkidómari í Fanö.<br>

Hinn 14. maí 1891 sigldi Asgaards-fjölskyldan frá Reykjavík með eimskipinu Lauru á leið til Kaupmannahafnar.<br>

Eitt örnefni í Eyjum er kennt við sýslumanninn M.M.L. Aagaard. Það er [[Sýslumannskór]] framan í [[Há]]nni norðan við [[Hásteinn|Hástein]]. Sagan segir, að sýslumaður og þau hjónin hafi á stundum í blíðskaparveðri haft yndi af að ganga vestur að bergopi þessu, sitja þar og virða fyrir sér fegurðina til austurs, [[Heimaklettur|Heimaklett]], [[Bjarnarey]], [[Höfnin]]a og austurhluta Heimaeyjar, - [[Helgafell]] í suðaustri og svo hina heillandi landsýn til norðurs.<br>

Ekki veit ég, hvernig Aagaard sýslumaður gaf tilefni til þess, að Gunna orti eftirfarandi vísu til háðungar hinum danska sýslumanni, sem var hið mesta ljúfmenni og hafði vissulega ekkert til hennar lagt, því að sízt sýndi hann alþýðu manna hér valdsmannsrembing eða stærilæti.<br>

En vísa þessi er þannig:  

    

''Hann fæddist í Nöjsomhed í Eyjum (sjá Blik 1960) 20. jún 1876. Ólst upp í Vestmannaeyjum til fermingaraldurs.''<br>

''Gekk í Latínuskólann (Menntaskólann) í Reykjavík veturinn 1890-1891. Lauk stúdentsprófi við Menntaskólann í Ripum í Danmörku 1896, cand. phil. 1897 og cand. jur. 14. febr. 1903. Sama ár var Sophus settur bæjarfógetafulltrúi í Skive.''<br>

''Í júlí-mánuði árið 1931 steig hér á land í Eyjum dönsk stúlka. Ellen Aagaard kvaðst hún heita og var dóttir Aagaards lögreglustjóra í Odense. Hún var að vitja bernsku- og æskuslóða föður síns. Ellen Aagaard dvaldist hér um skeið og heimsótti ýmsar fjölskyldur, sem Aagaards-fjölskyldan hafði verið kunnug og handgengin, þegar sýslumannshjónin áttu hér heima. Meðal þeirra fjölskyldna voru hjónin í Ásgarði Árni Filippusson og [[Gíslína Jónsdóttir]].''<br>

''Hinn 13. marz árið eftir (1932) skrifaði Sophus Aagaard lögreglustjóri Árna Filippussyni hlýlegt og vinsamlegt bréf. Hann ávarpaði Árna:<br>

''Á öðrum stað (í grein um byggð og líf í Eyjum á uppvaxtarárum hans) segir þessi íslenzki Dani: „Danmörk er land feðra minna, en Ísland er fæðingarland mitt, og römm er sú taug, sem tengir mig bernskulandinu, þar sem ég lifði hamingjusömu lífi. Mér er það ánægja og gleði að vera þannig bundinn þessum löndum. Bæði þjóðernin eiga tök í mér og hafa mótað mig og markað, svo að ég er hvorki hreinræktaður Dani né Íslendingur. Þess vegna kalla Danir mig Íslending og hið gagnstæða mundi ég vera álitinn þar heima. Þannig telur hvorug þjóðin sig eiga mig.''<br>

''Það gladdi mig stórlega að Ísland fékk sjálfstæði og ég óska og vona, að þróunin verði sú, að íslenzka þjóðin verði þátttakandi í samvinnu bræðraþjóðanna á Norðurlöndum og þar jafnrétthár aðili hverra hinna.''“<br>

{{Blik}}