„Blik 1963/Saga barnafræðslunnar í Vestmannaeyjum, 4. kafli, I. hluti“: Munur á milli breytinga

Fara í flakk Fara í leit
ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip
 
Lína 5: Lína 5:




[[Þorsteinn Þ. Víglundsson|ÞORSTEINN Þ. VÍGLUNDSSON]]:
<center>[[Þorsteinn Þ. Víglundsson|ÞORSTEINN Þ. VÍGLUNDSSON]]:</center>
 
 
<big><big><big><big><big><center>''Saga barnafræðslunnar''</center>
<center>''í Vestmannaeyjum''</center></big></big></big>
 
 
<center>IV. kafli, 1903-1914 </center></big></big>
<center>(1. hluti)</center>
 


=Saga barnafræðslunnar=
=í Vestmannaeyjum=
::(I. hluti)
<br>
:::::::::::'''4. KAFLI, 1903-1914'''
<big>Eftir að Eyjamenn loks tóku að veiða fisk á línu, fór aflamagn Eyjaskipa vaxandi ár frá ári. Sulturinn hvarf frá bæjardyrum þeirra og athafnamönnum óx kjarkur og dirfska til aukins framtaks. Fiskisagan flaug. Fólk úr nágrannahéruðum Suðurlandsins settist að í Eyjum meir en áður hafði tíðkazt og varð þátttakandi í aukinni útgerð, vaxandi byggð og batnandi lífskjörum. <br>
<big>Eftir að Eyjamenn loks tóku að veiða fisk á línu, fór aflamagn Eyjaskipa vaxandi ár frá ári. Sulturinn hvarf frá bæjardyrum þeirra og athafnamönnum óx kjarkur og dirfska til aukins framtaks. Fiskisagan flaug. Fólk úr nágrannahéruðum Suðurlandsins settist að í Eyjum meir en áður hafði tíðkazt og varð þátttakandi í aukinni útgerð, vaxandi byggð og batnandi lífskjörum. <br>
Fyrstu 6 árin, eftir að línan var tekin í notkun, óx íbúatala Eyja um nálega 200 manns. Fyrsta áratug aldarinnar tvöfaldaðist íbúatala Eyjanna og vel það, óx frá 607 til 1319 manns á árunum 1901—1910. Og með auknu aðstreymi fólks til Eyja fylgdi vaxandi fjöldi barna, sem ráðandi mönnum bar að sjá um að nytu fræðslu í barnaskóla sýslufélagsins samkv. lögum. <br>
Fyrstu 6 árin, eftir að línan var tekin í notkun, óx íbúatala Eyja um nálega 200 manns. Fyrsta áratug aldarinnar tvöfaldaðist íbúatala Eyjanna og vel það, óx frá 607 til 1319 manns á árunum 1901—1910. Og með auknu aðstreymi fólks til Eyja fylgdi vaxandi fjöldi barna, sem ráðandi mönnum bar að sjá um að nytu fræðslu í barnaskóla sýslufélagsins samkv. lögum. <br>
Lína 23: Lína 27:
Í byrjun árs 1904 hreyfði Sigurður oddviti því máli í hreppsnefnd, hvort ekki væri tímabært fyrir hreppinn að ráðast í að byggja nýtt skólahús, þar sem þinghús og barnaskóli yrðu undir sama þaki. Hið gamla þinghús Vestmannaeyja var nú orðið nær 50 ára gamalt, hrörlegt og úr sér gengið, upphaflega byggt úr torfi og timbri með fangageymslu við austurenda (sjá mynd á bls. 66). Fram með vesturgafli þess, sem var úr timbri, lá vegurinn upp að Vesturhúsum og upp á Gerðisbæi, lagður að einhverju leyti árið 1877 (heitir nú Heimagata) upp að „Gönguskarði fyrir norðan Vesturhús“. Einnig var barnafræðsla hreppsins að komast í öngþveiti sökum húsnæðisskorts. <br>
Í byrjun árs 1904 hreyfði Sigurður oddviti því máli í hreppsnefnd, hvort ekki væri tímabært fyrir hreppinn að ráðast í að byggja nýtt skólahús, þar sem þinghús og barnaskóli yrðu undir sama þaki. Hið gamla þinghús Vestmannaeyja var nú orðið nær 50 ára gamalt, hrörlegt og úr sér gengið, upphaflega byggt úr torfi og timbri með fangageymslu við austurenda (sjá mynd á bls. 66). Fram með vesturgafli þess, sem var úr timbri, lá vegurinn upp að Vesturhúsum og upp á Gerðisbæi, lagður að einhverju leyti árið 1877 (heitir nú Heimagata) upp að „Gönguskarði fyrir norðan Vesturhús“. Einnig var barnafræðsla hreppsins að komast í öngþveiti sökum húsnæðisskorts. <br>


[[Mynd: 1963 b 126.jpg|left|thumb|500px]]
[[Mynd: 1963 b 126 A.jpg|left|thumb|500px]]




Lína 36: Lína 40:


''Skóla- og þinghúsið (Borg, Heimagata no. 3), sem byggt var 1904.''
''Skóla- og þinghúsið (Borg, Heimagata no. 3), sem byggt var 1904.''




Lína 111: Lína 119:


Mér er ekki kunnugt um það, að fundargjörðarbók eða -bækur skólanefnda í Vestmannaeyjum séu vísar eða þekktar til ársins 1908. Til þess tíma virðast þær glataðar. En samkvæmt öðrum heimildum munu þessir menn hafa skipað skólanefnd Vestmannaeyja á þessuni árum: Séra Oddgeir Guðmundsen, sem var sjálfkjörinn formaður nefndarinnar samkv. reglugjörð skólans frá 1891. Aðrir nefndarmenn voru Sigurður hreppstjóri, Sigurfinnsson, sem jafnframt var oddviti hreppsnefndar, og [[Magnús Jónsson (sýslumaður)|Magnús Jónsson]] sýslumaður, sem var fulltrúi sýslunefndar í skólanefndinni samkv. sömu reglugerð. <br>
Mér er ekki kunnugt um það, að fundargjörðarbók eða -bækur skólanefnda í Vestmannaeyjum séu vísar eða þekktar til ársins 1908. Til þess tíma virðast þær glataðar. En samkvæmt öðrum heimildum munu þessir menn hafa skipað skólanefnd Vestmannaeyja á þessuni árum: Séra Oddgeir Guðmundsen, sem var sjálfkjörinn formaður nefndarinnar samkv. reglugjörð skólans frá 1891. Aðrir nefndarmenn voru Sigurður hreppstjóri, Sigurfinnsson, sem jafnframt var oddviti hreppsnefndar, og [[Magnús Jónsson (sýslumaður)|Magnús Jónsson]] sýslumaður, sem var fulltrúi sýslunefndar í skólanefndinni samkv. sömu reglugerð. <br>
Sönnur eru á því, að einkunnir barnaskólanemendanna voru um tíma iðulega auglýstar í verzluninni Edinborg til þess að fullnægja vilja skólanefndarinnar um það, að auglýsa þær ''„á öðrurn henlugum stað“'' en í skólanum. Svo má hver og einn lesandi minn álykta, hversu skólanefndarmennirnir í Vestmannaeyjum hafa þá í alveldi sínu farið nærri um hin heillavænlegustu og sálfræðilegu áhrif hinna látlausu prófa og einkunnargjafa í skólanum á hug og hjarta nemendanna, siðgæði og uppeldi. Þetta skrifa ég án alls hugar til að lasta eða niðra, því að skólanefndarmennirnir sem flestir aðrir voru börn síns tíma, — tíma ofurharðrar og miskunnarlítillar  lífsbaráttu,  þar  sem
Sönnur eru á því, að einkunnir barnaskólanemendanna voru um tíma iðulega auglýstar í verzluninni Edinborg til þess að fullnægja vilja skólanefndarinnar um það, að auglýsa þær ''„á öðrum hentugum stað“'' en í skólanum. Svo má hver og einn lesandi minn álykta, hversu skólanefndarmennirnir í Vestmannaeyjum hafa þá í alveldi sínu farið nærri um hin heillavænlegustu og sálfræðilegu áhrif hinna látlausu prófa og einkunnargjafa í skólanum á hug og hjarta nemendanna, siðgæði og uppeldi. Þetta skrifa ég án alls hugar til að lasta eða niðra, því að skólanefndarmennirnir sem flestir aðrir voru börn síns tíma, — tíma ofurharðrar og miskunnarlítillar  lífsbaráttu,  þar  sem
jafnvel treggáfaða barninu var ekki hlíft við þeirri niðurlægingu að vera auglýstur tossi á opinberum vettvangi. <br>
jafnvel treggáfaða barninu var ekki hlíft við þeirri niðurlægingu að vera auglýstur tossi á opinberum vettvangi. <br>
Mér hefur ekki enn lánazt að fá staðfestingu á því, hvort þessi reglugjörð sem skólanefndin samdi og samþykkti handa skólanum 1905 fékkst nokkru sinni staðfest af stjórnarráðinu. Nær er mér að halda, að hún hafi aldrei fengizt staðfest, þó að skólinn væri rekinn og starfræktur samkvæmt henni í 3—4 ár. <br>
Mér hefur ekki enn lánazt að fá staðfestingu á því, hvort þessi reglugjörð sem skólanefndin samdi og samþykkti handa skólanum 1905 fékkst nokkru sinni staðfest af stjórnarráðinu. Nær er mér að halda, að hún hafi aldrei fengizt staðfest, þó að skólinn væri rekinn og starfræktur samkvæmt henni í 3—4 ár. <br>
Lína 168: Lína 176:
:::::::::::14. gr.
:::::::::::14. gr.
Þessar námsgreinar skal kenna í skólanum: <br>
Þessar námsgreinar skal kenna í skólanum: <br>
1.Í íslenzku (lestur, skrift), 2. kristinfræði (biblíusögur), 3. reikning, 4. sögu, 5. landafræði, 6. náttúrufræði, 7. söng, 8. leikfimi. <br>
1. Í íslenzku (lestur, skrift), 2. kristinfræði (biblíusögur), 3. reikning, 4. sögu, 5. landafræði, 6. náttúrufræði, 7. söng, 8. leikfimi. <br>
Stundatöflu skal aðalkennari semja á hverju ári og leggja undir samþykki skólanefndar.
Stundatöflu skal aðalkennari semja á hverju ári og leggja undir samþykki skólanefndar.


Leiðsagnarval