64.323
breytingar
„Blik 1962/Saga barnafræðslunnar í Vestmannaeyjum, 3. kafli, III. hluti“: Munur á milli breytinga
Fara í flakk
Fara í leit
Blik 1962/Saga barnafræðslunnar í Vestmannaeyjum, 3. kafli, III. hluti (skoða efni)
Útgáfa síðunnar 23. ágúst 2010 kl. 18:09
, 23. ágúst 2010ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
| Lína 4: | Lína 4: | ||
<center>[[Þorsteinn Þ. Víglundsson|ÞORSTEINN Þ. VÍGLUNDSSON]]:</center> | |||
<big><big><big><big><big><center>''Saga barnafræðslunnar''</center> | |||
<center>''í Vestmannaeyjum''</center></big></big></big> | |||
<center>III. kafli, 1880-1903 </center></big></big> | |||
<center>(3. hluti)</center> | |||
<br> | <br> | ||
<br> | <br> | ||
Þegar barnaskólinn var stofnaður í Vestmannaeyjum, voru þar búandi 558 manns. <br> | <big>Þegar barnaskólinn var stofnaður í Vestmannaeyjum, voru þar búandi 558 manns. <br> | ||
Þar af ólæsir: <br> | Þar af ólæsir: <br> | ||
{|{{ Prettytable }} | {|{{ Prettytable }} | ||
| Lína 66: | Lína 71: | ||
|70 ólæsir||innan 10 ára | |70 ólæsir||innan 10 ára | ||
|- | |- | ||
|Aðrir læsir|| | |Allir<br>Aðrir læsir|| | ||
|- | |- | ||
|Ólæsir alls||12,4% | |Ólæsir alls||12,4% | ||
| Lína 132: | Lína 137: | ||
:::::::::::::12. gr. | :::::::::::::12. gr. | ||
Skólanefndinni ber að innheimta kennslueyrinn og | Skólanefndinni ber að innheimta kennslueyrinn og | ||
aðrar tekjur skólans, borga út | aðrar tekjur skólans, borga út gjöld hans, halda | ||
nákvæman reikning yfir tekjur hans og gjöld og senda sýslunefndinni afrit af þeim reikningi í lok hvers skólaárs. | nákvæman reikning yfir tekjur hans og gjöld og senda sýslunefndinni afrit af þeim reikningi í lok hvers skólaárs. | ||
| Lína 144: | Lína 149: | ||
Þannig samin og af sýslunefndinni samþykkt á sýslufundi 17. des. 1890. | Þannig samin og af sýslunefndinni samþykkt á sýslufundi 17. des. 1890. | ||
:::::::::Vottar | :::::::::Vottar | ||
::::::::'''Oddgeir Guðmundsen. | ::::::::'''Oddgeir Guðmundsen. | ||
| Lína 164: | Lína 168: | ||
1891—1892 og nam sú upphæð 45% af heildartekjum sýslusjóðs (Kr. 420,45). <br> | 1891—1892 og nam sú upphæð 45% af heildartekjum sýslusjóðs (Kr. 420,45). <br> | ||
Haustið 1893 tók séra Oddgeir Guðmundsen, sóknarprestur, að sér kennsluna í skólanum. Það haust hófu nám í skólanum 20 nemendur í einni deild sem jafnan áður. Það er á orði haft, hversu prestur lagði hart að sér til þess að geta stundað kennslustörfin. Í skólann var um hálfrar stundar gangur frá Ofanleiti. Í skólanum starfaði hann 4—5 stundir daglega og átti þá eftir heimgönguna. <br> | Haustið 1893 tók séra Oddgeir Guðmundsen, sóknarprestur, að sér kennsluna í skólanum. Það haust hófu nám í skólanum 20 nemendur í einni deild sem jafnan áður. Það er á orði haft, hversu prestur lagði hart að sér til þess að geta stundað kennslustörfin. Í skólann var um hálfrar stundar gangur frá Ofanleiti. Í skólanum starfaði hann 4—5 stundir daglega og átti þá eftir heimgönguna. <br> | ||
Veturinn 1893—1894 ráku tveir menn saman smábarnaskóla í Vestmannaeyjum. Þeir munu hafa kennt á heimilum manna eða í herbergjum sínum. Það voru þeir [[Guðmundur Þorbjarnarson á Stóra-Hofi|Guðmundur Þorbjarnarson]], bókbindari (þá titlaður svo), síðar kunnur bóndi á Stóra-Hofi á Rangárvöllum og félagsmálaforingi Rangæinga á sinni tíð, og [[Pálmi Guðmundsson í Stíghúsi|Pálmi Guðmundsson]], tómthúsmaður í [[Stíghús]]i í Eyjum (áður [[París]], nú [[Njarðarstígur]] 5). | Veturinn 1893—1894 ráku tveir menn saman smábarnaskóla í Vestmannaeyjum. Þeir munu hafa kennt á heimilum manna eða í herbergjum sínum. Það voru þeir [[Guðmundur Þorbjarnarson á Stóra-Hofi|Guðmundur Þorbjarnarson]], bókbindari (þá titlaður svo), síðar kunnur bóndi á Stóra-Hofi á Rangárvöllum og félagsmálaforingi Rangæinga á sinni tíð, og [[Pálmi Guðmundsson í Stíghúsi|Pálmi Guðmundsson]], tómthúsmaður í [[Stíghús]]i í Eyjum (áður [[París]], nú [[Njarðarstígur]] 5).<nowiki>*</nowiki><nowiki>*</nowiki><br> | ||
<nowiki>*</nowiki><nowiki>*</nowiki> <small>Pálmi var afi [[Ingi R. Jóhannsson|Inga R. Jóhannssonar]] skákmeistara.</small> | |||
Veturinn 1894—1895 var einnig starfandi smábarnaskóli í Eyjum. Þar var þá smábarnakennari [[Eiríkur Hjálmarsson]], verzlunarmaður við [[Juliushaab|Júlíushaabverzlunina]]. Hann rak smábarnaskóla sinn á eigin spýtur eins og Guðmundur og Pálmi og hafði 13 nemendur. Námsgreinar í skóla Eiríks voru flestar hinar sömu sem í hinum fasta barnaskóla, þ.e. lestur, skrift, kver, biblíusögur og reikningur. Eiríkur rak skóla sinn í tómthúsinu [[Pétursborg]], hinum gamla læknisbústað fyrir vestan Jómsborg. Pétursborg var þá að falli komin. Hún fauk 29. des. 1895. Um Pétursborg segir Sigurður Sigurfinnsson í „Fjallkonunni“ 1896: Pétursborg var einn ,,af hinum mörgu rotnunarsjúku fúahjöllum etazráðsins (þ.e. Bryde kaupmaður), fyrrverandi læknissetur og kaupmannsskýli.“ Í þessari vistarveru hafði yfirleitt ekki verið búið síðustu árin, þótti ekki íbúðarhæft. Er þá nokkuð sagt, þegar íhuguð eru híbýli manna í Eyjum á þeim tímum. | Veturinn 1894—1895 var einnig starfandi smábarnaskóli í Eyjum. Þar var þá smábarnakennari [[Eiríkur Hjálmarsson]], verzlunarmaður við [[Juliushaab|Júlíushaabverzlunina]]. Hann rak smábarnaskóla sinn á eigin spýtur eins og Guðmundur og Pálmi og hafði 13 nemendur. Námsgreinar í skóla Eiríks voru flestar hinar sömu sem í hinum fasta barnaskóla, þ.e. lestur, skrift, kver, biblíusögur og reikningur. Eiríkur rak skóla sinn í tómthúsinu [[Pétursborg]], hinum gamla læknisbústað fyrir vestan Jómsborg. Pétursborg var þá að falli komin. Hún fauk 29. des. 1895. Um Pétursborg segir Sigurður Sigurfinnsson í „Fjallkonunni“ 1896: Pétursborg var einn ,,af hinum mörgu rotnunarsjúku fúahjöllum etazráðsins (þ.e. Bryde kaupmaður), fyrrverandi læknissetur og kaupmannsskýli.“ Í þessari vistarveru hafði yfirleitt ekki verið búið síðustu árin, þótti ekki íbúðarhæft. Er þá nokkuð sagt, þegar íhuguð eru híbýli manna í Eyjum á þeim tímum. Í húsnæðishraki hefur Eiríkur kennari neyðzt til að nota þetta hús til skólahalds. <br> | ||
[[Mynd: 1962, bls. 104.jpg|left|thumb|350px|''Séra Magnús Þorsteinsson.'']] | [[Mynd: 1962, bls. 104.jpg|left|thumb|350px|''Séra Magnús Þorsteinsson.'']] | ||
Þennan sama vetur (1894—1895) var einnig starfræktur unglingaskóli í Vestmannaeyjum. Það gerði [[Magnús Þorsteinsson frá Landlyst|Magnús Þorsteinsson]], guðfræðikandidat, sonur Þorsteins læknis í Landlyst. Í unglingaskóla Magnúsar voru einnig 13 nemendur, sem hann kenndi ensku, frönsku, dönsku og „réttritun í móðurmálinu“, eins og það er orðað í heimildum. Þessi verðandi prestur gerði ýmislegt fleira fyrir æskulýðinn í Eyjum þennan vetur, sem leiða mátti til mennilegra hátta og aukins þroska. Til þess hafði Magnús Þorsteinsson m.a. guðrækilegar samkomur með ungu fólki í Eyjum í goodtemplarahúsinu, sem þá var nýbyggt. Á jóladag 1894 flutti hann barnaguðþjónustu í goodtemplarahúsinu. Þátttakendur voru um 70 börn og unglingar. | Þennan sama vetur (1894—1895) var einnig starfræktur unglingaskóli í Vestmannaeyjum. Það gerði [[Magnús Þorsteinsson frá Landlyst|Magnús Þorsteinsson]], guðfræðikandidat, sonur Þorsteins læknis í Landlyst. Í unglingaskóla Magnúsar voru einnig 13 nemendur, sem hann kenndi ensku, frönsku, dönsku og „réttritun í móðurmálinu“, eins og það er orðað í heimildum. Þessi verðandi prestur gerði ýmislegt fleira fyrir æskulýðinn í Eyjum þennan vetur, sem leiða mátti til mennilegra hátta og aukins þroska. Til þess hafði Magnús Þorsteinsson m.a. guðrækilegar samkomur með ungu fólki í Eyjum í goodtemplarahúsinu, sem þá var nýbyggt. Á jóladag 1894 flutti hann barnaguðþjónustu í goodtemplarahúsinu. Þátttakendur voru um 70 börn og unglingar. | ||
'''BARNASKÓLINN í TVEIM DEILDUM.'''< | <center>'''BARNASKÓLINN í TVEIM DEILDUM.'''</center> | ||
'''ÓKEYPIS KENNSLA.< | <center>'''ÓKEYPIS KENNSLA.</center> | ||
[[Mynd: 1962, bls. 105.jpg|thumb|400px|''Jón Magnússon, fyrrv. forsætisráðherra, sýslumaður í Vestmannaeyjum 1891—1896, kona hans frú Þóra Jónsdóttir Péturssonar, háyfirdómara, og fósturdóttir þeirra, Þóra Guðmundsdóttir lœknis Guðmundssonar. Hún var systurdóttir frú Þóru. (Heimild: [[Sigfús M. Johnsen]]).'']] | [[Mynd: 1962, bls. 105.jpg|thumb|400px|''Jón Magnússon, fyrrv. forsætisráðherra, sýslumaður í Vestmannaeyjum 1891—1896, kona hans frú Þóra Jónsdóttir Péturssonar, háyfirdómara, og fósturdóttir þeirra, Þóra Guðmundsdóttir lœknis Guðmundssonar. Hún var systurdóttir frú Þóru. (Heimild: [[Sigfús M. Johnsen]]).'']] | ||
Árið 1891 hvarf Daninn M.M. Aagaard frá sýslumannsembættinu í Eyjum og flutti búferlum til Danmerkur. Þá gerðist [[Jón Magnússon (sýslumaður)|Jón Magnússon]], síðar forsætisráðherra, sýslumaður í Vestmannaeyjum. Breyttist þá margt til batnaðar þar. M.a. hafði Jón sýslumaður mikinn áhuga á fræðslumálum Eyjamanna. Vildi hann efla barnaskólann og gera fátækum börnum einnig kleift að sækja hann og njóta þar kennslu. <br> | Árið 1891 hvarf Daninn M.M. Aagaard frá sýslumannsembættinu í Eyjum og flutti búferlum til Danmerkur. Þá gerðist [[Jón Magnússon (sýslumaður)|Jón Magnússon]], síðar forsætisráðherra, sýslumaður í Vestmannaeyjum. Breyttist þá margt til batnaðar þar. M.a. hafði Jón sýslumaður mikinn áhuga á fræðslumálum Eyjamanna. Vildi hann efla barnaskólann og gera fátækum börnum einnig kleift að sækja hann og njóta þar kennslu. <br> | ||
| Lína 253: | Lína 259: | ||
Árið áður greiddi hreppurinn til skólans kr. 368,90 gegn kr. 200,00 úr landssjóði. | Árið áður greiddi hreppurinn til skólans kr. 368,90 gegn kr. 200,00 úr landssjóði. | ||
'''HAFIN BARÁTTA GEGN ÁFENGISNAUTN'''< | |||
<center>'''HAFIN BARÁTTA GEGN ÁFENGISNAUTN'''</center> | |||
Árið 1897 hóf hið opinbera baráttu gegn tóbaks- og áfengisnautn barna og unglinga og gerði skólana að baráttuvettvangi sínum. Þetta ár eru send í alla skólana 1790 eintök af fræðslukveri um vínanda og tóbak, og fékk barnaskólinn í Vestmannaeyjum 50 eintök, sem gefin voru börnunum. <br> | Árið 1897 hóf hið opinbera baráttu gegn tóbaks- og áfengisnautn barna og unglinga og gerði skólana að baráttuvettvangi sínum. Þetta ár eru send í alla skólana 1790 eintök af fræðslukveri um vínanda og tóbak, og fékk barnaskólinn í Vestmannaeyjum 50 eintök, sem gefin voru börnunum. <br> | ||
Kver þetta var tvær arkir í litlu broti. Höfundar þess voru Þórður J. Thoroddsen, Indriði Einarsson og Hjálmar Sigurðsson. Þeir gerðu ráð fyrir einnar stundar fræðslu á viku um skaðsemi áfengis og tóbaks og miðuðu efni kversins og stærð við það. Hér fara á eftir nokkur atriði úr kveri þessu.<br> | Kver þetta var tvær arkir í litlu broti. Höfundar þess voru Þórður J. Thoroddsen, Indriði Einarsson og Hjálmar Sigurðsson. Þeir gerðu ráð fyrir einnar stundar fræðslu á viku um skaðsemi áfengis og tóbaks og miðuðu efni kversins og stærð við það. Hér fara á eftir nokkur atriði úr kveri þessu.<br> | ||