„Blik 1936, 2. tbl./Örnefni“: Munur á milli breytinga

HVERGI á landinu mun vera jafn margt örnefna og hér í Vestmannaeyjum, á ekki stærra bletti. Má heita, að hver hóll og hæð á [[Heimaland|Heimalandi]], og hver snös og skúti í björgum og úteyjum eigi sér nafn.<br>

Við atvinnu sína hafa eyjarskeggjar farið um fjöll og eyjar, og ekki sízt sjóinn kringum eyjarnar. Öllum kennileitum hafa þeir gefið nafn til þess að miða við athafnir sínar, og er mikill hluti örnefnanna af þeim toga spunninn. En margt örnefnanna á rót sína að rekja til ýmsra annara ástæðna eða atvika.<br>

Um alla [[Heimaey|Heimaey]] eru örnefni dregin af aðalatvinnuvegi eyjarskeggja, fiskveiðunum.<br>

Í [[Fiskihellar|Fiskhellum]] og [[Fiskiklettar|Fiskiklettum]] var matfiskur hertur, og hafa þeir nafn af því. Undir [[Skiphellar|Skiphellum]] var gert við vertíðarskipin. Á [[Kvíslarhóll|Kvíslarhól]] var sjófatnaðurinn þurkaður. Svona mætti lengi telja. Þá eru á hinu leitinu nöfn, sem rót sína eiga að rekja til landbúnaðarins. [[Kvíalágar]], [[Ömpustekkir]], [[Staðarstekkir]], [[Helgustöðull]], [[Lambhilla]], og [[Sauðatorfa]] eru meðal þeirra nafna. [[Kaplapyttir]] og [[Kaplagjóta]], þar sem lógað var hrossum, er voru umfram ákveðna tölu (16), minnir  á  hrossaeignina.  [[Gyltu­stígur]] í [[Ystiklettur|Yztakletti]] bendir til þess að svínarækt hafi verið hér, og [[Hafursdalur]] eða [[Hafursdæl]], geitnarækt. Meginhluti örnefnanna er þó til komin við fuglaveiðarnar. Hver veiðistaður, og svo að segja hver lundabyggð, svartfuglsbæli og fýlavarp á sitt nafn. Flest eru þau örnefni dregin af landslagi, legu og öðrum einkennum, eða hafa nafn sitt af þeim manni, sem fyrstur klifraði þangað eða seig, en þó eru nokkur þeirra dregin af fuglsheiti eða einhverju tæki til veiðinnar. Í þessu efni má nefna þessi fáu dæmi:<br> [[Brattató]], [[Grafningsskora]], [[Sléttimoldi]], [[Hurðarnef]], [[Háubæli]], [[Blöðkutó]], [[Baldurbráarhillur]], [[Blábringur]], [[Bjarnabæli]], [[Halldórsskora]], [[Álkustallur]], [[Fýlagýpur]], [[Geirfuglasker]], [[Súluhellir]] og [[Kepptó]].<br>

Hér er ekki rúm til að rekja þetta efni til hlítar. Ég vil aðeins nefna nokkur dæmi um örnefni, sem sprottin eru af öðrum atvikum en þegar hafa verið nefnd. Skammt ofan við [[Hvíld]], vestan við [[Leynir|Leyni]], eru klettar, sem nefndir eru [[Rýnisklettar]]. Er það sögn manna, að þaðan hafi landmenn „rýnt“ á [[Nafar|Nafarinn]], til þess að aðgæta, hvort fær mundi sjór við Sandinn. Allmargir staðir hafa verið notaðir sem eyktamörk frá bæjunum. Þaðan eru komin örnefnin [[Hádegisklettar|Hádegisklettar]], [[Nónhóll|Nónhóll]], [[Nóngil|Nóngil]] og [[Náttmálaskarð|Náttmálaskarð]]. [[Lauphöfðar]]  draga nafn sitt af hrafnshreiðri, [[Mormónalón]] eða [[Skírnarlón]] af því, að þar skírðu mormónarnir, um miðja síðustu öld, þá, sem tóku trú þeirra. [[Sölvaflá]] af sölvatekju, [[Rosahóll]], vegna þess að bregða þótti til óveðráttu, þegar hóllinn hafði verið sleginn.<br>

Ég gat þess áður, að á sjónum kringum Eyjarnar væri einnig margt örnefna, ef svo mætti segja. Átti ég þar við miðin. Á sjóferðum sínum til aflafanga veittu eyjarskeggjar því fljótt athygli, að betur fiskaðist á einum stað en öðrum. Miðuðu þeir þá staði niður við einhver kennileiti í [[Heimaey|Heimaey]], úteyjum eða jafnvel uppi á meginlandi og gáfu þeim nafn. Af þeirri ástæðu eru þær fiskislóðir kallaðar mið. Þekkjast nú nálægt 140 mið í námunda við Eyjarnar, þar sem handfæraveiði var áður stunduð. Oft drógu miðin nafn af þeim stað, sem þau voru miðuð við, eins og t.d. [[Mannklakkurinn]], [[Oddsstaðaklakkur]], [[Freikjuklakkur]] o.fl. Á hinu leitinu eru mið eins og [[Bessi]], [[Breki]], [[Glóri]] og [[Ledd]]. Það er ekki óalgengt, að ýmsir þeir staðir, sem við er miðað, hafi annað nafn af sjó. Meðal þeirra eru [[Fiskhellanef]], sem kallað er [[Vaðhorn]], þegar miðað er við það, [[Veðurvitarnir]] og [[Búrin]] á [[Elliðaey]], sem áður voru kölluð [[Hesteyra]]. Af miðunum má ráða, hvernig sjósókn hefir verið háttað áður.<br>

Á örnefnum í Vestmannaeyjum hefir farið fram rækileg söfnun. Næsta haust koma þau sennilega út í bókarformi með skýringum og athugunum. Dr. Þorkell Jóhannesson, sem tekið hefir sér fyrir hendur söfnunina, mun standa fyrir þeirri útgáfu.

{{Blik}}