„Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 1989/Gúmmíbjörgunarbátar“: Munur á milli breytinga

'''Haraldur Sverrisson'''

<big><big>'''Gúmmíbjörgunarbátar'''</big></big>

<big>'''Ágrip af sögu þeirra og þróun'''</big>

Og orð eru til alls fyrst. Á fundi í skipstjóra- og stýrimannafélaginu Verðandi, sem haldinn var 9. janúar 1945, hreyfði Sighvatur Bjarnason frá Ási, skipstjóri og útgerðarmaður, þeirri hugmynd að nota gúmmíbjörgunarbáta. Hugmyndin mun hafa fengið frekar dræmar undirtektir og margir verið mjög efins um að slíkir bátar kæmu að gagni.<br>

Það er svo ekki fyrr en seint á árinu 1950 sem gúmmíbjörgunarbátur er settur um borð í íslenskt skip. Þá keypti Kjartan Ólafsson frá Þinghól í Vestmannaeyjum gúmmíbát, af Setuliðseignum ríkisins, til að hafa um borð í bát sínum, Veigu VE 219. Skömmu seinna kevpti svo Sighvatur Bjarnason gúmmíbát í sinn bát, Erling II. VE.<br>

Þann 12. apríl 1952 reru Eyjabátar þrátt fyrir slæmt veður, suð-vestan garra og allmikinn sjó. Flestir bátarnir voru með netin vestan við Eyjar, allt vestur á Selvogsbanka. Vélbáturinn Veiga átti netin skammt vestan við Einidrang og bvrjuðu þeir netadráttinn um ellefuleytið. Þegar dregnar höfðu verið tvær trossur hafði veðrið versnað svo að ákveðið var að halda til lands. Rétt eftir að heimferðin var hafin reið mikið ólag yfir bátinn sem meðal annars braut allar rúður í brúnni og reif upp lestarlúgur og kom þegar mikill sjór í bátinn. Einn af mönnunum, sem voru á dekkinu, hafði sjórinn hrifið með sér og sáu aðrir bátsverjar ekki til hans framar. Skipstjóranum tókst að komast í hásetaklefann, þar sem talstöðin var staðsett, og senda út neyðarkall. Var nú ljóst að báturinn myndi sökkva á skammri stundu og var þá farið að ná gúmmíbátnum sem geymdur var í kassa á stýrishúsþakinu. Greiðlega gekk að blása bátinn upp og koma honum í sjóinn. En þegar mennirnir voru í þann mund að yfirgefa Veigu gekk nýtt ólag yfir og tók með sér einn mannanna. Það voru því sex af átta manna áhöfn sem komust í gúmmíbátinn en tveir fórust.<br>

Nærstaddir bátar höfðu heyrt neyðarkallið frá Veigu og ekki leið nema um hálf klukkustund þar til vélbáturinn Frigg VE 316 kom að gúmmíbátnum og bjargaði mönnunum.<br>

Það var 11. apríl 1954 sem vélbáturinn Glaður frá Vestmannaeyjum fórst. Þetta var 22 tonna bátur og hafði róið þennan morgun, ásamt flestum öðrum Eyjabátum, í tvísýnu veðri. Þegar fór að líða á morguninn versnaði veðrið mjög og eftir að þeir á Glað höfðu lagt trossu, sem þeir höfðu með sér, var snúið til lands, en trossuna lögðu þeir á Sandahrauni nokkuð austan Elliðaeyjar. Voru nú komin ein níu eða tíu vindstig af suðvestri og stórsjór. Um eina og hálfa mílu austan við Elliðaey fékk báturinn á sig brot og skipti það engum togum að hann byrjaði þegar að sökkva. Ekki vannst tími til að senda út neyðarkall en þeim tókst að blása út gúmmíbátinn og komust allir um borð í hann áður en Glaður sökk. Tók gúmmíbátinn með mönnunum nú að reka, fyrst austur með landi en síðan til hafs út frá Portlandi.<br>

Skipstjórinn á togaranum hafði þá aldrei séð gúmmíbát áður, þrátt fyrir að gúmmíbáturinn af Glað og flestir þeir bátar sem hingað komu um þetta leyti, væru framleiddir í Englandi. Skipstjórinn var mjög hrifinn af þessu björgunartæki og var honum gefinn báturinn í þakklætisskyni fyrir björgunina. Ef'tir að togarinn kom svo til sinnar heimahafnar voru skipverjar ósparir á hrósyrði um björgunarbátinn og vaknaði við það mikill áhugi meðal þarlendra fyrir þeim og fljótlega eftir þetta var farið að setja gúmmíbáta í bresku togarana.