„Blik 1974/Bréf til vinar míns og frænda, II. hluti“: Munur á milli breytinga

:::::::<big><big>Bréf til vinar míns og frænda</big></big>

::::::::::<big>(II. hluti)

<br>

<br>

Árið 1930 samþykkti alþingi Lög um gagnfræðaskóla í kaupstöðum. Þar með skyldi stofnaður og starfræktur gagnfræðaskóli í Vestmannaeyjum eins og í öðrum kaupstöðum landsins. Þarna var sem sé brátt starfi mínu lokið við unglingaskólann. Nú var framundan að ráða skólastjóra að hinum nýja gagnfræðaskóla, þegar til kæmi. Ég var þó settur skólastjóri fyrsta árið (1930 -1931) samkvæmt samkomulagi við fræðslumálastjóra. En næsta ár skyldi staðan auglýst til umsóknar, og þá skyldi til skarar skríða um þessa „illu sendingu Jónasar frá Hriflu,“ eins og það hét á máli þingmannsins. Þá skyldi „barnafræðarinn,“ eins og þingmaðurinn titlaði mig í blaðagrein, fá makleg málagjöld fyrir stuðninginn við hinn „vinnandi lýð,“ eins og sumir komust að orði um undirokuðu stéttina í bænum.<br>

Svo sóttu menn um stöðu þessa, skólastjórastöðuna við Gagnfræðaskólann í Vestmannaeyjum sumarið 1931. Þá tók að kvisast, að meiri hluti skólanefndarinnar hefði ráðið ungan guðfræðikandidat til þess að sækja um stöðuna gegn mér og verða þannig valdur að því, að ég yrði sviftur því starfi, sem ég hafði unnið að sleitulaust á undanförnum árum. Þessi guðfræðingur hafði aldrei ætlað sér annað en að verða þjóðkirkjuprestur, - aldrei skólamaður. En hann lét nú sem sé til leiðast að bregða sér kippkorn frá marki sínu og hjálpa flokksbræðrum sínum til þess að svifta þennan óæskilega fjölskyldumann stöðu sinni og lífsstarfi, sem hann hafði í rauninni skapað sjálfur með takmarkalausri vinnu. Guðfræðingnum var í rauninni vorkunn. Og við megum ekki dæma hann hart. Hann hafði ekki lesið guðfræði og kristin siðfræðileg vísindi ''nema átta ár'' við Háskóla Íslands og erlenda háskóla. A ekki lengri tíma lærist knapplega svo að haldi komi gegn freistingum hin kunnu orð Krists: „Það, sem þér viljið að mennirnir gjöri yður, það skuluð þér og þeim gera.“ Ég geri ráð fyrir, að mér sjálfum hefði ekki veitt af 16 ára guðfræðinámi til þess að læra þessa lífsspeki og verða öruggur gagnvart henni, ef mér hefði til dæmis áskotnazt vinfengi voldugra peningamanna og virðulegra þingmanna og orðum skrýddra konsúla! Þá hefði ég að öllum líkindum látið freistast og lagt þessa kenningu Krists á hilluna, í bili a. m. k. Svona erfið hefur hún reynzt mér um dagana, þegar freistingarnar steðja að! Vei okkur, vesölum.<br>

Haustið 1930 kom þessi mæti maður til mín og færði það í tal, að ég stofnaði vísi að iðnskóla í kaupstaðnum. Hann færði fram skýr rök fyrir þörf hans. Jafnframt skoraði hann á mig, að ég hæfist þá þegar handa, auglýsti skólastofnunina og skipulegði kennsluna í samráði við hann. Þetta gerðum við. Ég auglýsti skólann, hinn nýstofnaða iðnskóla í Vestmannaeyjum. Auglýsingin birtist í [[Víðir, blað|Víði]], „Flokksblaðinu,“ og hljóðaði þannig: ''Iðnskóli Vestmannaeyja'' verður settur 1. okt. n. k. Námsgreinar: Teikning, íslenzka, danska, bókfærsla og enska (með undanþágu).<br>

Nokkra nemendur fengum við í iðnskólann og héldum námskeið þetta fram á vetur. Skýrslu um þetta starf á ég í fórum mínum. - Ég kenndi móðurmálið í skóla þessum og byggingarfulltrúinn teikningu og e. t. v. fleira. Báðir kenndum við endurgjaldslaust, auðvitað, því að fjárframlög til starfsins voru engin. <br>

Loks kvaðst ungi Samvinnuskólapilturinn skyldi sýna það og sanna á næsta þingmálafundi í bænum, og svo í skrifum sínum og blaðagreinum, að sálarlífið væri gjörsamlega óspillt eftir námið í Samvinnuskólanum. Hann bað þingmanninn að veita sér orðið á næsta þingmálafundi, svo að hann gæti þar sannað, hvers hann dygði til. Fundur sá var skammt undan. Þar skyldi hann vissulega taka til bæna tvo bæjarmenn alveg sérstaklega, nefnilega [[Ísleifur Högnason|Ísleif (Högnason kaupfélagsstjóra]] og bæjarfulltrúa verkamanna í bæjarstjórn) og [[Þorsteinn Þ. Víglundsson|Þorstein]], „handbendi Hriflons.“

::::::<big>Hversvegna ég mælti með Þorsteini Þ. Víglundssyni</big><br>

Háskólamenntun veitir ekki tryggingu fyrir dugnaði í skólastjórn, lægni til að halda góðum aga og góðum hæfileikum til að láta unglinga nema. Háskólagengnu mennirnir geta vel verið ágætum hæfileikum búnir í þessum efnum, allir saman, en það var ekki unnt að vita það með vissu. Eg taldi hins vegar vissu í þessum efnum svo mikils virði, að þeim manninum bæri að veita stöðuna, sem reynsla var fengin fyrir, að er prýðilegur unglingakennari og góður skólastjóri. Að vel athuguðu máli virðist mér sú reynsla meira virði en menntun sú, sem hinir umsækjendurnir hafa fram yfir Þorstein.<br>

Ég vil svo benda á, að það er meira en hæpinn greiði, sem æskulýð þessa bæjar er gjörður með því að flytja rangar frásagnir um menntun Þorsteins Þ. Víglundssonar og lítilsvirða hann í ræðu og riti, því að vel mætti það verða til þess, að starf hans í skólanum yrði áhrifaminna og um leið gagnsminna en ella, og til þess að hindra einhverja unglinga frá því að koma í skólann, sem misstu þannig af menntun ,sem gæti komið þeim að gagni síðar í lífinu.<br>

Eg má til með að skrifa hér upp nokkrar glefsur úr greinum hans, sem leiddu til þess, að hann gekk sér gjörsamlega til húðar í þessu starfi sökum skorts á dómgreind og eigin vitund um takmörk sín. Hinir hógværari og skynsamari menn í Flokknum mótmæltu og hótuðu. Aðrir tóku sínar ákvarðanir þegjandi og hljóðalaust. Við fundum hin hallkvæmu áhrif af skrifum þessum. Fylgi Flokksins fór minnkandi. Fólkið þroskaðist og óx frá ósköpum þessum.<br>

Já, víst var um það, að þar starfaði vondur maður „með svartan blett á tungunni.“ - Já, hörmulegt var þetta allt saman og mikil þörf á að taka nú til að skrifa og reyna að hamla gegn þróuninni - benda fólki á „svörtu blettina“ á tungu þessara manna og margskonar mannlýti, sem nú virtust til skýja hafin á þessum tímum hinna andsnúnu stöðuveitinga í þjóðfélaginu.<br>