„Blik 1962/Saga Bókasafns Vestmannaeyja, III. hluti“: Munur á milli breytinga

Michael M.L. Aagaard var veitt Vestmannaeyjasýsla 1872 (29. júní). Hann var fæddur í Hjörring á Jótlandi 30. júní 1839. Hann var skipaður birkidómari í Fanö í Danmörku 1891 og andaðist þar árið 1898. —<br>

Séra Brynjólfur var fæddur 8. sept. 1826 að Hofi í Álftafirði í Suður-Múlasýslu. Foreldrar hans voru Rósa Brynjólfsdóttir, prófasts Gíslasonar og séra Jón Bergsson. Hann lauk prófi við Reykjavíkurskóla 1848, með hæstu einkunn, en úr prestaskólanum útskrifaðist hann 1850 með „sérlegu lofi“, I. einkunn. 18. sept. 1852 var hann skipaður aðstoðarprestur hjá séra Jóni Austmann á Ofanleiti. Séra Jón lézt árið 1858. <br>

Séra Brynjólfur var jafnan í fremstu röð um allt, er til framfara horfði í héraðinu. Áður er getið um þátt hans í stofnun lestrarfélagsins. Þá var fyrir hans atbeina stofnað bindindisfélag 1864 og formaður þess var hann meðan honum entist aldur. Félagið var öflugt á tímabili og dró þá að mun úr drykkjuskap. Þá var séra Brynjólfur meðstofnandi Skipaábyrgðarfélagsins, var í fyrstu stjórn þess og síðan um mörg ár meðstjórnandi. <br>

Séra Brynjólfur var áhugamaður mikill um aukna uppfræðslu almennings. Hafði hann m.a. á hendi eftirlit með barnafræðslu í Eyjum. Þar var við ramman reip að draga, barnaskóli enginn og kennsla í heimahúsum mjög í molum. Prestur átti sæti í sýslunefnd frá því hún var kosin fyrsta sinn 1872 og til æviloka. Beitti hann áhrifum sínum í nefndinni fyrir stofnun barnaskóla, og síðustu árin sem hann lifði sá hann þá hugsjón sína rætast; barnaskólinn var endurreistur árið 1880. <br>

Ætla má með nokkurn veginn fullri vissu, að safnið hafi verið geymt á kirkjuloftinu þau tíu ár, sem séra Brynjólfur veitti því forstöðu, a.m.k. er ekkert skráð um flutning á því þessi ár. —<br>

Enn voru þær bækur, sem taldar voru í kaflanum hér að framan, „efstar á vinsældalistanum“. Árið 1876 eru t.d. 30 útlán  á  Íslendingasögum,  af 150 útlánum alls. Nú er þessu öfugt farið, eftirspurnin sáralítil í flestum söfnum. En nú bætast nokkrar bækur við, sem lengi voru í miklum metum hjá alþýðu, svo sem Iðunn gamla, Smásögur, er Pétur Pétursson biskup safnaði og þýddi, alltaf í láni um langt árabil, ljóðasafnið Svava var talsvert lesið og frá 1883 eru ljóð Jónasar Hallgrímssonar lánuð nokkrum sinnum.  Lestrarbók  Þórarins Böðvarssonar (útg. 1874) varð nú ein eftirsóttasta bók safnsins  um  áratugi,  þá  kemur Mannamunur Jóns Mýrdals, sem varð með afbrigðum vinsæl. Og enn þann dag í dag heldur gamli Jón velli sem skemmtisagnahöfundur. <br>

Nú er komið að leiðarlokum hjá séra Brynjólfi á Ofanleiti. 2. maí 1884 lánar hann sóknarbörnum sínum bækur í síðasta sinn. Heilsan var á þrotum, rithöndin, sem fyrrum var skýr og falleg, ber hrumleikanum vitni. Hann andaðist 18. nóvember sama ár. Greftrun fór fram 22. desember að viðstöddu fjölmenni, en jarðsunginn var hann ekki fyrr en 22. apríl 1885, því að þann veg var samgöngum háttað, að viðtakandi sóknarprestur, séra [[Stefán Thordersen]], komst eigi fyrr út til Eyja. <br>

Aagaard sýslumaður flutti húskveðju 22. des., en Þorsteinn Jónsson læknir hélt ræðu við gröfina. Sýslumaður sagði m.a., að samvizkusemi og skyldurækni hefði einkennt líf séra Brynjólfs, enda væri nú mikill manngrúi samankominn til að heiðra minningu hans. En drottinn var honum náðugur í því, að láta hann eigi finna til mæðu langra veikinda. <br>

Á fundinum kom fram tillaga um, að samin yrðu ný lög fyrir félagið, því að „margt væri í þeim gömlu, sem ætti ekki við nútímann.“ Tillagan var samþ. og hinni nýkjörnu stjórn, ásamt Þorsteini Jónssyni lækni, falið að semja lögin. <br>

Nokkurt fjör virðist hafa færzt í félagslífið, er ungur og áhugasamur menntamaður valdist til forystu; en félagið naut hans ekki lengi, því Lárus hætti bókavörzlu í janúar 1885 og fluttist alfarinn til Kaupmannah. Sjá mynd á bls. 92. <br>

Jósef Valdason var bókavörður 1885—1887. Starf sitt leysti hann af hendi með alúð og nákvæmni. Líklegt má telja, að hann hafi hvatt menn til þess, að notfæra sér þau tækifæri, er safnið veitti mönnum til þess að auka þekkingu sína, því að félögum fjölgar verulega í tíð hans. 1886—87 eru félagar um 40 bæði árin og útlán jukust að sama skapi, urðu stundum 40 á dag. Síðara árið, sem Jósef var bókavörður, urðu útlán 500 bindi, sem var hið langmesta frá stofnun félagsins. —<br>

Eftir lát Jósefs var [[Kristmundur Árnason]] á Vilborgarstöðum ráðinn til bókavörzlu. Hann var bróðir Lárusar stúdents. Kristmundur var fæddur 1863. Hann var húsgagnabólstrari að iðn, en kennari hér 1883—84. Kristmundur var ekki bókavörður lengur en til marzloka 1887. Hann fluttist til Ameríku 1893 eða 94, fyrst til Chicago en seinna til Los Angeles, og þar andaðist hann árið 1914. Kristmundur var í stjórn LV 1887. <br>

Í marz 1887 tók [[Eiríkur Hjálmarsson]] kennari á [[Vegamót]]um við bókavörzlu. Eiríkur var ættaður frá Ketilsstöðum í Mýrdal, fæddur þar 11. ágúst 1856. Hann andaðist 5. apríl 1931. — Þetta ár jukust enn útlán. Voru alls lánuð á árinu

870 bindi. Var þá útlánadagur einu sinni í viku eða tvisvar í mesta lagi. Eiríkur var bókavörður fram til hausts 1888, en oft fyrir og eftir hefur hann rétt hjálparhönd í safninu, ef með þurfti. Útlánaskrá frá tíð Eiríks er mjög glögg og handbragðið með miklum snyrtibrag, enda þótti hann afbragðs skriftarkennari á sínum tíma og gætir enn áhrifa kennslu hans í skriftargerð margra miðaldra manna hér í Eyjum. — Eiríkur kennari átti sæti í stjórn lestrarfélagsins 1887— 88. <br>

[[Laufás]]i. Jón andaðist 3. ágúst 1924. <br>

Jón Einarsson gekk í LV 1886 og næsta ár var hann kosinn í stjórn þess og mun hafa átt sæti í henni unz sýslubókasafn var stofnað 1905. Þá var Jón bókavörður félagsins frá 1888 til aldamóta og að líkindum til 1905, en öruggar heimildir skortir um 4 árin síðustu. Hefur Jón þá verið bókavörður lestrarfélagsins í 17 ár. Varla hafa launin hvatt hann til starfans, þótt svo skipaðist, að Jón yrði fyrsti bókavörðurinn, sem fékk örlitla þóknun fyrir starf sitt, meðan félagið var  sjálfseignarstofnun.  Ekki mun Jón þó hafa krafizt þóknunar, heldur samþykkti aðalfundur 1891, að félagið greiddi bókaverðinum kr. 6,00 á ári fyrir  starf  sitt,  en  árgjald greiddi hann sem aðrir. Þá voru kosnir 4 aðstoðarmenn við útlán. Þeir lásu upp bókanöfn og sóttu bækur í skápana. Fyrstu aðstoðarmenn voru þeir Finnbogi  Björnsson,  Norðurgarði, Ögmundur    Ögmundsson    í Landakoti, Magnús Guðlaugsson, Fagurlyst og [[Guðmundur Þorbjarnarson á Stóra-Hofi|Guðmundur Þorbjarnarson]] (síðar bóndi á Stóra Hofi). Skyldu þeir koma til starfa hvern útlánsdag, en vera  gjaldfríir.  Tveim  árum síðar    var    aðstoðarmönnum fækkað um tvo og hélzt sú skipan allmörg ár. <br>

Félagatala var svipuð frá 1887—1900, um 30 flest árin. Síðasta félagaskráin með hendi Jóns er frá árinu 1899; þá eru félagsmenn 37. Allar félagsmannaskrár frá 1880—1910 bera því vitni, hversu mikillar virðingar embættis- og

kaupsýslumenn nutu. Hefur ekki þótt hæfa annað, en skrá nöfn slíkra jafnan efst á blað. Á félagatalinu 1899 er röðin t.d. þessi: Þorsteinn Jónsson

Magnús Guðmundsson, Vesturhúsum og Jón Einarsson, Hlaðbæ, bókavörður. <br>

Um aldamót voru stofnendurnir allir horfnir úr hópnum, enda nær 4 áratugir liðnir frá stofnun félagsins. Lengst þraukuðu þeir Jón gamli í Gvendarhúsi (til 1892) og Ingimundur á Gjábakka, sem var síðast á félagaskrá 1911. — Ögmundur í Landakoti er enn félagi og var til 1921. Þorsteinn læknir var félagi frá 1867 til 1906, Sigurður hreppstjóri til 1912 og Jón Einarsson til 1919. Ein kona var í félaginu 1899, [[Guðrún Jónsdóttir (Gerði)| Guðrún Jónsdóttir í Gerði]]. Aðeins einn þáverandi félagsmaður er enn á lífi, [[Sigfús Scheving|Sigfús V. Scheving]], fyrrv. skipstjóri, núv. skrifstofumaður hjá Olíusamlaginu. — Enginn Dani er nú á skrá, en 1890 eru þar tveir, þeir síðustu C. Roed og Jes Thomsen. <br>