„Blik 1965/Séra Jón Þorsteinsson, prestur að Kirkjubæ, síðari hluti“: Munur á milli breytinga

<big>Séra [[Gissur Pétursson]] að Ofanleiti (1689—1713) segir um Rauðhelli: <br>

Í sóknarlýsingu sinni 1873 nefnir [[séra Brynjólfur Jónsson]] ekki Rauðhelli. <br>

[[Þorsteinn Jónsson (héraðslæknir)|Þorsteinn læknir Jónsson]] (í Vm 1865—1905) skrifar: <br>

Það var á árunum 1950—1957 að fulltrúi bæjarfógeta hér, [[Freymóður Þorsteinsson]], núverandi bæjarfógeti, lagði leið sína austur með ströndinni norðan og austan kirkjubæjanna. Öðrum þræði hafði hann í huga að leita að hellisgjögri eða skúta, sem kynni að gefa til kynna leifar af Rauðhelli. Við nákvæma leit ofar og neðar í berghamrinum austur af Kirkjubæjum fann fulltrúinn hellisgjögur, sem við nánari athugun minnti vissulega á Rauðhelli eða leifar hans. Í veggjum þessa hellisgjögurs eru á víð og dreif rauðir vikurmolar, sem minna mjög á rauðmalardyngjurnar utan í Helgafelli. Það eru þeir „blóðdropar“, sem trúað fólk á 17. og 18. öldinni var sannfært um að hefðu hlotið rauða litinn sökum hins skelfilega atburðar, er átti sér stað í helli þessum, þegar eitt kunnasta sálmaskáld þjóðarinnar á ofanverðri  17. öldinni, presturinn og trúarskáldið séra Jón Þorsteinsson, var myrtur þar af trúarlegum ástæðum að fólkið taldi víst og satt.<br>

Sá, sem þetta ritar, hefur margsinnis skoðað þetta hellisgjögur, sem er í bergbrúninni austur af Kirkjubæjunum. Tvennt er það sérstaklega, sem er sannfærandi um þessa ályktun. Í fyrsta lagi rauðu bergmolarnir, sem eru sérkennilegir fyrir þetta hellisgjögur hér á Heimaey, og svo raufin í þaki hellisins. Líklegt er að satt sé, að mikið hafi hrunið framan af hellinum á undanförnum öldum og árum, og hann því stytzt að mun. Hafi hann verið mikið lengri, sem líklegt er, hefur verið myrkt innst í honum uppi í þrengslunum, þar sem konurnar leyndust, og myrkrið þar bjargað lífi þeirra eins og sagt er í Tyrkjaránssögu.

Séra Jón Þorsteinsson mun snemma hafa fundið hjá sér hvöt til að setja saman vísu og vers. Trúað gæti ég því, að hann hefði þó byrjað á því fyrir alvöru, er hann las guðfræðina og hiti trúarinnar við aukinn skilning og fræðslu fór vaxandi og sannfæringin gagntók sálarlífið. Hins vegar verður séra Jón ekki umtalað sálmaskáld með þjóðinni og dáður höfundur andlegs kveðskapar fyrr en hann er setztur að í Vestmannaeyjum. Hann líkur Davíðssálmum sínum 1622. Hann mun hafa afritað þá í fleiri eintökum og sent þá vinum sínum í prestastétt. Davíðssálmar hans eru alls 150, þar af 130 kveðnir af prestinum sjálfum, en 30 sálma höfðu aðrir kveðið áður og tók prestur þá inn í safn sitt. Davíðssálmar voru gefnir út tvívegis á Hólum, árið 1662 og 1746. <br>

Séra Jón Þorsteinsson söng sig inn í hjarta þjóðarinnar, þegar hún var í sárustu nauðunum. Trúarhiti hans, trúarauðmýkt í hógværð og einlægni féll vel í geð auðmýktri og undirokaðri þjóð, vonlítilli um framtíð í landi sínu, sem hún þó unni og vildi halda áfram að eiga. Sú ástsæld og sá orðstír, er séra Jón gat sér með þjóðinni, entist nafni hans fram á 19. öldina eða um tveggja alda skeið. Hinar miklu gáfur hans og snjöllu ræður, sem víða var getið, mannkostir hans og hógværð annars vegar og svo hin hörmulegu örlög hans og kvalafullur dauði fyrir ræningjahendi hins vegar, sveipaði minningu hans dýrðarljóma. Hann hlaut og bar um langt skeið viðurnefnið „píslarvottur“. Hvers vegna hann fremur en Jón biskup Arason? Olli þar mestu um, hverjir morðin frömdu? <br>

1. Séra [[Jón Jónsson á Melum|Jón]], prestur og skáld að Melum í Melasveit. Fæddur var hann um 1596 og dáinn 1663. Hann skráðist í stúdentatölu til guðfræðináms við Hafnarháskóla 16. okt. 1616. Séra Jón Jónsson var prófastur í Þverárþingi sunnan Hvítár alla prestsskapartíð sína eða frá 1626 til dauðadags (1663). Hann tók við prófaststigninni af séra Böðvari Jónssyni prófasti í Reykholti, sem lézt 1625. <br>

2. Séra [[Þorsteinn Jónsson í Holti|Þorsteinn, prestur að Holti]] undir Eyjafjöllum. Fékk þann stað 1631 og hélt hann til dauðadags 1667. Fæðingarár ókunnugt. <br>

3. Jón (yngri) f. 1612 að Kirkjubæ í Vestmannaeyjum. Hann var 15 ára er afríkönsku ræningjarnir hertóku hann ásamt móður hans og systur og fluttu til Algeirsborgar. Hann er sagður hafa komizt til hinnar mestu mannvirðingar með Tyrkjum sökum sérstakra gáfna og hæfileika. Varð hann skipstjóri og flotaforingi og þótti afburða stærðfræðingur og slyngur mannvirkjagerðarmaður, stórgáfaður ævintýramaður, sem margar sagnir fóru af. <br>

5. og 6. Tvær aðrar stúlkur eignuðust prestshjónin að Kirkjubæ, en þær dóu báðar mjög ungar.

Hér birti ég að lokum tvö andleg ljóð eftir séra Jón Þorsteinsson. <br>

Haustið 1623, 3. september, fóru 19 menn frá Eyjum suður að [[Súlnasker]]i til súlnaveiða. Þeir hrepptu afspyrnuveður fyrir sunnan Eyjar, svo að þeir héldust eigi við Skerið. Þá rak og þeir hröktust um úfinn sæ fyrir stórsjó, roki og regni. Loks náðu þeir landi við suðurströndina, sögnin segir í Þorlákshöfn: Heim til Eyja náðu þeir aftur 7. s.m. eða eftir 4 daga og höfðu þá verið taldir af með öllu. Einn manninn tók út og drukknaði hann. <br>

::Senn tók rigna biki og bál, —<br>

::bjargaðist hann fyrir englamál, — <br>

::Nói sá, að syndug þjóð <br>

::Guðs míns höndin lífs hann þaðan leiddi.

::Í Vestmanneyjum undran sú<br>  

Árið 1616 sigldi Jón Jónsson, elzti sonur prestshjónanna að Kirkjubæ, frá Eyjum til háskólans í Kaupmannahöfn til þess að lesa þar guðfræði, eins og áður getur. Þá mun hann hafa verið um tvítugt. Áður en piltur hleypti heimdraganum, orti faðir hans sálm sem kallaður er í heimildum<br>  

''„Einn sálmur séra Jóns Þorsteinssonar um siglingu hans sonar“''.

::Hvað viltu gjöra, mæti mann, <br>  

[[Blik 1965/Séra Jón Þorsteinsson, prestur að Kirkjubæ, fyrri hluti|Til baka]]