„Blik 1974/Godthaabsverzlunin í Vestmannaeyjum“: Munur á milli breytinga

'''Söguleg drög'''<br>

Þar sem þetta hefti Bliks míns er nú öðrum þræði helgað verzlunarsamtökum Eyjamanna frá fyrstu tíð þeirra, fer vel á því, að ég fari hér nokkrum orðum um minni verzlanirnar tvær, sem danskir ráku í Vestmannaeyjum um tugi ára á s.l. öld.  <br>

Árið 1829 var sótt um verzlunarlóð í Eyjum með þeirri ætlan að stofna þar til verzlunarreksturs. Það ár fékk danski stórkaupmaðurinn P.C. Knudtzon og mágur hans Th. Thomsen, kaupmaður í Hafnarfirði, leyfi til þess að fá útmælda verzlunarlóð „paa Vespanöe i Island“. Þeir völdu sér lóðina vestan við lendur gömlu einokunarverzlunarinnar og fast að mörkum hennar að austan. Árið eftir var þeim mæld lóðin. Stærð hennar var 1400 ferfaðmar eða um 5000 ferm., þ.e. hálfur ha. Lendum þessum fylgdu aðeins afnotaréttindi, en ekki eignarréttur. Afgjald eftir lóðina var ekkert eins og leigukjör einokunarverzlunarinnar gömlu höfðu verið frá fyrstu tíð. <br>

Þessar lendur höfðu ýmsa mikilvæga kosti. Þær lágu til dæmis rétt sunnan við [[Hrófin]], gömlu uppsátur hinna opnu skipa, svo að stutt var að bera og draga fiskinn frá skipunum til fiskhúss verzlunarinnar, þar sem afla var skipt á klöppunum framanvert við Hrófin, eftir að aflinn var dreginn á land á seiluböndum. <br>

Lóðina fengu þeir mælda sér árið 1829. Þá höfðu þeir mágar ráðið til sín verzlunarstjóra, sem hét [[J.L. Schram]]. Ef til vill væri réttara að titla hann eftirlitsmann eða framkvæmdastjóra, því að hann dvaldist í Eyjum aðeins tvö ár, meðan byggð voru verzlunarhús fyrirtækisins. <br>

Fyrst byggðu þeir íbúðarhús verzlunarstjórans austarlega á lóðinni. Það var byggt 1830, og það kölluðu þeir [[Godthaab]], nafni verzlunarinnar. <br>

Síðan byggðu þeir 30 álna langt og 15 álna breitt verzlunarhús. Í austurenda þess var sjálf verzlunin, en vestari hluti þess húss var vörugeymsla. (30 álnir eru að lengd 18,8 metrar). Þá byggðu þeir einnig fiskhús og salthús. <br>

Árið 1831, þegar lokið var að fullu við að byggja fyrsta húsið, íbúðarhúsið, tók nýr maður við verzlunarstjórastarfinu. Sá hét H.E. Thomsen. <br>

Árið 1842 varð P.C. Knudtzon, kaupmaður og eigandi Godthaabsverzlunarinnar að

Næstu 23 árin rak H.E. Thomsen, kaupmaður, verzlunina eða til dauðadags 1881. <br>

Um árabil rak þessi kaupmaður einnig brauðgerðarhús í Eyjum í sambandi við verzlun sína. <br>

Eftir lát kaupmannsins afréðu erfingjarnir að selja Godthaabsverzlun.

Næstu árin var verzlunin opin aðeins stuttan tíma á degi hverjum, meðan verið var að selja hið mesta af vörubirgðunum. <br>

Eftir 1890 stóðu hús verzlunarinnar að mestu leyti ónotuð með öllu, því að einn og sami kaupmaðurinn mátti ekki samkvæmt tilskipun eða lögum reka nema eina verzlun á sama verzlunarstaðnum. <br>

Íbúðarhúsið  Godthaab  stóð eitt eftir. Þá átti það merku hlutverki eftir að gegna næstu 80 árin og vel það. <br>

Rétt eftir aldamótin eignaðist [[Gísli J. Johnsen]] Godthaabshúsið með afnotarétti af Godthaabslóðinni. Þar rak hann hinn mikla atvinnurekstur sinn. <br>

Til þess að létta alla uppskipun á vörum úr vöruflutningaskipunum og svo útskipun á afurðum, þá lét Godthaabsverzlun byggja bryggju í [[Lækurinn|Læknum]] svokallaða norður af verzlunarhúsunum og syðst og austast í Hrófunum. Bryggjutrén lágu á gildum hleðslum, sem hlaðnar voru úr aðfluttu grjóti - hraungrýti. <br>

Þessi [[Miðbúðarbryggjan|Miðbúðarbryggja]], eins og hún var kölluð í daglegu máli Eyjafólks, var við lýði fram yfir síðustu aldamót, en þá illa farin að vísu, því að hún hafði laskazt í brimi fyrir nokkrum árum og viðgerð dregizt á langinn árum saman. <br>

Sá skipsfarmur var um það bil einn fjórði hluti ársframleiðslunnar í verstöðinni, framleiðsla Eyjamanna sjálfra og viðlegusjómanna þar úr Rangárvalla- og Vestur-Skaftafellssýslu.

   

{{Blik}}