64.624
breytingar
„Blik 1976/Atorku- og gæðakonu minnzt“: Munur á milli breytinga
Fara í flakk
Fara í leit
Blik 1976/Atorku- og gæðakonu minnzt (skoða efni)
Útgáfa síðunnar 19. nóvember 2018 kl. 15:17
, 19. nóvember 2018ekkert breytingarágrip
m (Verndaði „Atorku- og gæðakonu minnzt“ [edit=sysop:move=sysop]) |
Ekkert breytingarágrip |
||
| (6 millibreytingar ekki sýndar frá 2 notendum) | |||
| Lína 1: | Lína 1: | ||
[[Blik 1976|Efnisyfirlit Blik 1976]] | [[Blik 1976|Efnisyfirlit Blik 1976]] | ||
<center>[[Þorsteinn Þ. Víglundsson|ÞORSTEINN Þ. VÍGLUNDSSON]]</center> | |||
<big><big><big><big><center>Atorku- og gæðakonu minnzt</center> | |||
<center>í tilefni kvennaársins 1975</center></big></big></big> | |||
[[Mynd:1976 b 47.jpg|thumb|250px|''Mæðgurnar frú Katrín Unadóttir og Pálína Pálsdóttir, sem var á fermingaraldri, þegar myndin var tekin.]]'' | |||
| Lína 11: | Lína 17: | ||
Þessi kona er frú [[Katrín Unadóttir]] frá Hólakoti undir Eyjafjöllum. Hún átti sérstæða sögu. Þess vegna er hún kona Bliks á kvennaárinu; hún var sérstæð kona. | Þessi kona er frú [[Katrín Unadóttir]] frá Hólakoti undir Eyjafjöllum. Hún átti sérstæða sögu. Þess vegna er hún kona Bliks á kvennaárinu; hún var sérstæð kona. | ||
Frú Katrín Unadóttir var kona atorku og hugrekkis, kona gleði og sorgar, kona trúar og trausts á guðlega tilveru, kona mikilla mannkosta í einu orði sagt.<br> | Frú Katrín Unadóttir var kona atorku og hugrekkis, kona gleði og sorgar, kona trúar og trausts á guðlega tilveru, kona mikilla mannkosta í einu orði sagt.<br> | ||
Frú Katrín Unadóttir fæddist að Hólakoti undir Eyjafjöllum 13. sept. 1878. Foreldrar hennar voru bóndahjónin fátæku í Hólakoti, [[Uni Runólfsson]] og frú Elín Skúladóttir frá Skeiðflöt í Skaftafellssýslu. Frú Katrín var yngsta barn þeirra hjóna, en þau áttu tíu börn. Jörðin var rýrðarkot, svo að fátækt og sultur í búi var svo að segja árlegt fyrirbæri.<br> | Frú Katrín Unadóttir fæddist að Hólakoti undir Eyjafjöllum 13. sept. 1878. Foreldrar hennar voru bóndahjónin fátæku í Hólakoti, [[Uni Runólfsson (Sandfelli)|Uni Runólfsson]] og frú Elín Skúladóttir frá Skeiðflöt í Skaftafellssýslu. Frú Katrín var yngsta barn þeirra hjóna, en þau áttu tíu börn. Jörðin var rýrðarkot, svo að fátækt og sultur í búi var svo að segja árlegt fyrirbæri.<br> | ||
- Já, við förum nærri um það, hvernig afkoma þessarar tólf manna fjölskyldu hefur verið á koti þessu á síðari hluta síðustu aldar, og þá sérstaklega, þegar aldrei gaf á sjó svo að vikum skipti, engan afla að fá nema það litla, sem rak á fjörur í aftökum á vetrardegi, þegar nógur var fiskurinn upp við sandströndina hafnlausu, þó að hann næðist ekki af gildum ástæðum. Búsvelta á vissum tima árs var ekki óþekkt fyrirbrigði undir Eyjafjöllum og víðar þar um slóðir á þeim árum. Alltof oft hættu bændur og búaliðar lífi sínu við það bjargræðisbasl að ná fiski úr sjó við hafnleysu þá, brim og boðaföll. Sjósókn sú var ekki heiglum hend.<br> | - Já, við förum nærri um það, hvernig afkoma þessarar tólf manna fjölskyldu hefur verið á koti þessu á síðari hluta síðustu aldar, og þá sérstaklega, þegar aldrei gaf á sjó svo að vikum skipti, engan afla að fá nema það litla, sem rak á fjörur í aftökum á vetrardegi, þegar nógur var fiskurinn upp við sandströndina hafnlausu, þó að hann næðist ekki af gildum ástæðum. Búsvelta á vissum tima árs var ekki óþekkt fyrirbrigði undir Eyjafjöllum og víðar þar um slóðir á þeim árum. Alltof oft hættu bændur og búaliðar lífi sínu við það bjargræðisbasl að ná fiski úr sjó við hafnleysu þá, brim og boðaföll. Sjósókn sú var ekki heiglum hend.<br> | ||
Um aldamótin bjuggu foreldrar frú Katrínar Unadóttur að Moldnúp undir Eyjafjöllum. Þar var þá Katrín dóttir þeirra hjá þeim um tvítugt.<br> | Um aldamótin bjuggu foreldrar frú Katrínar Unadóttur að Moldnúp undir Eyjafjöllum. Þar var þá Katrín dóttir þeirra hjá þeim um tvítugt.<br> | ||
| Lína 30: | Lína 36: | ||
Og sagan um „kraftaverkið“ lifði á vörum og í huga bændafólksins undir Eyjafjöllum um tugi ára. Mér, sem þetta ritar, var sögð hún 75 árum eftir að hún gerðist. Og sá, sem sagði mér, trúði því einlæglega, að kraftaverkið hefði raunverulega gerzt. Ég undraðist, en sá enga ástæðu til að rengja frásögn hans. Margt er svo óskiljanlegt í lífi okkar mannanna. Og ég finn jafnan til með þeim, sem ekkert undrast og engu trúa nema því, sem gómað verður.<br> | Og sagan um „kraftaverkið“ lifði á vörum og í huga bændafólksins undir Eyjafjöllum um tugi ára. Mér, sem þetta ritar, var sögð hún 75 árum eftir að hún gerðist. Og sá, sem sagði mér, trúði því einlæglega, að kraftaverkið hefði raunverulega gerzt. Ég undraðist, en sá enga ástæðu til að rengja frásögn hans. Margt er svo óskiljanlegt í lífi okkar mannanna. Og ég finn jafnan til með þeim, sem ekkert undrast og engu trúa nema því, sem gómað verður.<br> | ||
Nokkru eftir að mér var tjáð þessi kraftaverkasaga, fann ég Hannes Sigurðsson að máli. Hann var furðu málhress svo aldraður, sem hann var, 94 ára. Hann mundi vel atburðinn þann, þegar „kraftaverkið“ gjörðist. Hvernig gat það gerzt? Hvaðan bárust hlutirnir upp í hendurnar á hinni heittrúuðu og bænheitu heimasætu, ungu stúlkunni einlægu og hugrökku? Hannes sagði svo frá: | Nokkru eftir að mér var tjáð þessi kraftaverkasaga, fann ég Hannes Sigurðsson að máli. Hann var furðu málhress svo aldraður, sem hann var, 94 ára. Hann mundi vel atburðinn þann, þegar „kraftaverkið“ gjörðist. Hvernig gat það gerzt? Hvaðan bárust hlutirnir upp í hendurnar á hinni heittrúuðu og bænheitu heimasætu, ungu stúlkunni einlægu og hugrökku? Hannes sagði svo frá: | ||
„Við skildum það strax, hvernig þetta gerðist. Franskar skútur voru þarna úti fyrir á víð og dreif á færafiski, sumar djúpt úti, aðrar grynnra. Sunnan-átt var á. Frönsku skútukarlarnir hengdu oft sjóstakka sína og sjóhatta til þerris á slár eða í stög. Stakkur og sjóhattur fuku út á sjó fyrir sunnan vindinum og þá rak á land.“ Þetta sagði Hannes Sigurðsson, fyrrv. formaður í Holtsvör og síðan bóndi á [[Steinsstaðir|Steinsstöðum]] og svo [[Brimhóll|Brimhólum]] í Vestmannaeyjum um tugi ára. Og svo gerðist þetta á hinu rétta augnabliki, að stakkurinn og sjóhatturinn fuku og þá bar að landi á þeirri stundu eða svo, þegar Katrín Unadóttir þurfti þeirra svo sárt með til þess að geta innt af hendi miskunnarverkið við foreldra sína. Tilviljun, segja sumir; kraftaverk, segja aðrir, sem trúa því að kraftaverk hafi gerzt og geti gerzt. Hverju trúir þú, lesari minn góður? | „Við skildum það strax, hvernig þetta gerðist. Franskar skútur voru þarna úti fyrir á víð og dreif á færafiski, sumar djúpt úti, aðrar grynnra. Sunnan-átt var á. Frönsku skútukarlarnir hengdu oft sjóstakka sína og sjóhatta til þerris á slár eða í stög. Stakkur og sjóhattur fuku út á sjó fyrir sunnan vindinum og þá rak á land.“ Þetta sagði Hannes Sigurðsson, fyrrv. formaður í Holtsvör og síðan bóndi á [[Steinsstaðir|Steinsstöðum]] og svo [[Brimhóll|Brimhólum]] í Vestmannaeyjum um tugi ára. Og svo gerðist þetta á hinu rétta augnabliki, að stakkurinn og sjóhatturinn fuku og þá bar að landi á þeirri stundu eða svo, þegar Katrín Unadóttir þurfti þeirra svo sárt með til þess að geta innt af hendi miskunnarverkið við foreldra sína. Tilviljun, segja sumir; kraftaverk, segja aðrir, sem trúa því að kraftaverk hafi gerzt og geti gerzt. Hverju trúir þú, lesari minn góður? Ég á mína sannfæringu.<br> | ||
Frú Katrín Unadóttir fluttist til Vestmannaeyja árið 1903 með systur sinni, frú [[Ingveldur Unadóttir|Ingveldi Unadóttur]] húsfr. á [[Sandfell|Sandfelli]] (nr. 36) við [[Vestmannabraut]], og manni hennar [[Guðjón Jónsson|Guðjóni skipstjóra Jónssyni]]. En hjá þeim hjónum dvaldist hún síðustu árin undir Eyjafjöllum, áður en þau fluttust til Eyja. Faðir hennar, Uni Runólfsson, fluttist til Eyja árið 1907, þá nær 80 ára gamall, til þess að hinar góðu dætur hans þar gætu annast hann síðustu ævistundirnar. Það var þeim báðum hugleiknast, svo næmar, hugljúfar og ástríkar, sem þær voru af guði gerðar. Þá var kona hans fallin frá.<br> | Frú Katrín Unadóttir fluttist til Vestmannaeyja árið 1903 með systur sinni, frú [[Ingveldur Unadóttir|Ingveldi Unadóttur]] húsfr. á [[Sandfell|Sandfelli]] (nr. 36) við [[Vestmannabraut]], og manni hennar [[Guðjón Jónsson (Sandfelli)|Guðjóni skipstjóra Jónssyni]]. En hjá þeim hjónum dvaldist hún síðustu árin undir Eyjafjöllum, áður en þau fluttust til Eyja. Faðir hennar, Uni Runólfsson, fluttist til Eyja árið 1907, þá nær 80 ára gamall, til þess að hinar góðu dætur hans þar gætu annast hann síðustu ævistundirnar. Það var þeim báðum hugleiknast, svo næmar, hugljúfar og ástríkar, sem þær voru af guði gerðar. Þá var kona hans fallin frá.<br> | ||
Frú Katrín Unadóttir giftist síðast á árinu 1917 [[Páll Einarsson ( | Frú Katrín Unadóttir giftist síðast á árinu 1917 [[Páll Einarsson (sjómaður)|Páli Einarssyni]] sjómanni frá Nýjabæ undir Eyjafjöllum. Hann var mikill dugnaðarmaður og þau unnust hugástum. En fljótlega bar skugga á. Hann olli sorg, sem entist það sem eftir var ævinnar.<br> | ||
Á vetrarvertíð 1918 réri Páll Einarsson á vélbátnum [[Adólf VE|Adólf]] frá Vestmannaeyjum. Þessi bátur fórst með allri áhöfn 3. marz 1918. Þannig missti frú Katrín eiginmann sinn 2-3 mánuðum eftir brúðkaupið. Hér verður hver og einn að fara í eigin barm, leita og finna orð.<br> | Á vetrarvertíð 1918 réri Páll Einarsson á vélbátnum [[Adólf VE|Adólf]] frá Vestmannaeyjum. Þessi bátur fórst með allri áhöfn 3. marz 1918. Þannig missti frú Katrín eiginmann sinn 2-3 mánuðum eftir brúðkaupið. Hér verður hver og einn að fara í eigin barm, leita og finna orð.<br> | ||
Þegar þetta hörmulega slys átti sér stað, gekk frú Katrín með barni þeirra hjóna. Það fæddi hún sex mánuðum eftir fráfall eiginmannsins. Hún ól meybarn, sem skírt var eftir föður sínum. Þetta var hún [[Pálína Pálsdóttir]], sem í fyllingu tímans giftist [[Haraldur Guðjónsson|Haraldi Guðjónssyni]] frá [[Skaftafell|Skaftafelli]] (nr. 62) við Vestmannabraut. Þau bjuggu í Keflavík, en þessi einkadóttir frú Katrínar er látin fyrir fám árum. Hún var nemandi minn í [[Gagnfræðaskólinn í Vestmannaeyjum|Gagnfræðaskólanum í Vestmannaeyjum]]. Betri nemanda og yndislegri stúlku á skólabekk er naumast hægt að hugsa sér. Þetta var dóttir frú Katrínar Unadóttur, og þær mæðgur skildu aldrei þau 32 ár, sem frú Katrín lifði, eftir að hún missti mann sinn og fæddi stúlkuna sína. Frú Katrín Unadóttir andaðist árið 1950. | Þegar þetta hörmulega slys átti sér stað, gekk frú Katrín með barni þeirra hjóna. Það fæddi hún sex mánuðum eftir fráfall eiginmannsins. Hún ól meybarn, sem skírt var eftir föður sínum. Þetta var hún [[Pálína Pálsdóttir (Löndum)|Pálína Pálsdóttir]], sem í fyllingu tímans giftist [[Haraldur Guðjónsson (Skaftafelli)|Haraldi Guðjónssyni]] frá [[Skaftafell|Skaftafelli]] (nr. 62) við Vestmannabraut. Þau bjuggu í Keflavík, en þessi einkadóttir frú Katrínar er látin fyrir fám árum. Hún var nemandi minn í [[Gagnfræðaskólinn í Vestmannaeyjum|Gagnfræðaskólanum í Vestmannaeyjum]]. Betri nemanda og yndislegri stúlku á skólabekk er naumast hægt að hugsa sér. Þetta var dóttir frú Katrínar Unadóttur, og þær mæðgur skildu aldrei þau 32 ár, sem frú Katrín lifði, eftir að hún missti mann sinn og fæddi stúlkuna sína. Frú Katrín Unadóttir andaðist árið 1950. | ||
[[Þórður H. Gíslason]], sem um árabil gegndi meðhjálparastarfi við Landakirkju í Vestmannaeyjum, þekkti mætavel frú Katrínu Unadóttur, enda kvæntur systurdóttur hennar. Hann skrifaði þessi orð m.a. um frú Katrínu í minningargrein um hana:<br> | [[Þórður Halldór Gíslason|Þórður H. Gíslason]], sem um árabil gegndi meðhjálparastarfi við Landakirkju í Vestmannaeyjum, þekkti mætavel frú Katrínu Unadóttur, enda kvæntur systurdóttur hennar. Hann skrifaði þessi orð m.a. um frú Katrínu í minningargrein um hana:<br> | ||
„Katrín sáluga var í orðsins fyllsta skilningi góð kona og síglöð í lund. Góðvildin skein út úr hverjum drætti andlitsins, enda mátti hún ekkert aumt sjá án þess að bæta úr því á einhvern hátt, ef hún mátti því við koma. Hún var umtalsfróm og síbætandi kona . . . Þó var hún alvörumanneskja. Þykir mér það líklegt, að reynslan á æskuárunum hafi markað djúp spor í skapgerð hennar . . . Hún var trúuð kona, sem bezt sást í daglegri breytni hennar við meðbræður sína . . . Það virðist hafa verið gefið Katrínu í vöggugjöf að miðla öllum, sem hún kynntist, af því bezta, sem hún átti til . . .“<br> | „Katrín sáluga var í orðsins fyllsta skilningi góð kona og síglöð í lund. Góðvildin skein út úr hverjum drætti andlitsins, enda mátti hún ekkert aumt sjá án þess að bæta úr því á einhvern hátt, ef hún mátti því við koma. Hún var umtalsfróm og síbætandi kona . . . Þó var hún alvörumanneskja. Þykir mér það líklegt, að reynslan á æskuárunum hafi markað djúp spor í skapgerð hennar . . . Hún var trúuð kona, sem bezt sást í daglegri breytni hennar við meðbræður sína . . . Það virðist hafa verið gefið Katrínu í vöggugjöf að miðla öllum, sem hún kynntist, af því bezta, sem hún átti til . . .“<br> | ||
Við segjum öll, sem kynntumst frú Katrínu Unadóttur og svo frú Pálínu dóttur hennar: Blessuð sé minning þeirra beggja. | Við segjum öll, sem kynntumst frú Katrínu Unadóttur og svo frú Pálínu dóttur hennar: Blessuð sé minning þeirra beggja. | ||
—————————————————————————————————— | <center>——————————————————————————————————</center> | ||
<center>[[Mynd:1976 b 49.jpg|ctr|500px]]</center> | |||
'' | <center>''Íbúðarhúsið að Stóru-Löndum í Vestmannaeyjum, sem hjónin frú Elín Þorsteinsdóttir frá Dyrhólum og Friðrik Svipmundsson, útgerðarm. og formaður, byggðu árið 1909. Húsið fór undir hraun í marzmánuði 1973.''</center> | ||
{{Blik}} | {{Blik}} | ||