64.757
breytingar
„Saga Vestmannaeyja II./ II. Jarða- og bæjaskipun í Vestmannaeyjum frá fyrstu tímum“: Munur á milli breytinga
Fara í flakk
Fara í leit
Saga Vestmannaeyja II./ II. Jarða- og bæjaskipun í Vestmannaeyjum frá fyrstu tímum (skoða efni)
Útgáfa síðunnar 19. janúar 2015 kl. 20:28
, 19. janúar 2015ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
| Lína 29: | Lína 29: | ||
Tómthúsunum, sem mörg voru í eyði eftir [[Tyrkjaránið]], var farið að fjölga mikið aftur fyrir miðja 17. öld. Með vissu voru 26 tómthús í Vestmannaeyjum 1646 og 1674 eru þau 36,⁸) og ná þannig hæstu tölunni. Fólki fækkar hér á síðustu tveim áratugum 17. aldar og tómthúsin leggjast í eyði.<br> | Tómthúsunum, sem mörg voru í eyði eftir [[Tyrkjaránið]], var farið að fjölga mikið aftur fyrir miðja 17. öld. Með vissu voru 26 tómthús í Vestmannaeyjum 1646 og 1674 eru þau 36,⁸) og ná þannig hæstu tölunni. Fólki fækkar hér á síðustu tveim áratugum 17. aldar og tómthúsin leggjast í eyði.<br> | ||
1760 eru 6 þurrabúðir eða tómthús hér í byggingu, þar á meðal í Kastala 2 hús. Í eyði eru þá Garðhús og Hólshús, en Hóll við líði.⁹)<br> | 1760 eru 6 þurrabúðir eða tómthús hér í byggingu, þar á meðal í Kastala 2 hús. Í eyði eru þá Garðhús og Hólshús, en Hóll við líði.⁹)<br> | ||
Eftir því, sem leið á 18. öldina, fækkaði tómthúsunum, og frá því um lok einokunartímabilsins og þar til liðinn var fyrsti fjórðungur 19. aldar, eða um 40 ár, eru aðeins 4 tómthús í byggingu, sem sé 1 í Kastala, 1 á Löndum og húsin [[Dalahjallur]] og [[Ömpuhjallur]]. Kokkhús var og í byggingu nokkurn tíma. Húsunum fjölgar ekki aftur fyrr en 1824. Þá bætist við [[Elínarhús]]. Sama nafn var á tómthúsi hér á 17. öld. 1826 bætast við 4 ný hús: [[Hólshús]], sem er gamalt heiti, [[Steinshús]], [[Saurbær]] og [[Kokkhús]]. Enn bætist við 1827 og kemst húsatalan þá upp í 13. Nýju húsin 1827 voru [[Beykishús]], [[Grímshjallur]], [[Gíslahjallur]] og [[Jónshús]]. Árin 1828 og 1829 bætast við [[Arvlöse]], [[Nýihjallur]], [[ | Eftir því, sem leið á 18. öldina, fækkaði tómthúsunum, og frá því um lok einokunartímabilsins og þar til liðinn var fyrsti fjórðungur 19. aldar, eða um 40 ár, eru aðeins 4 tómthús í byggingu, sem sé 1 í Kastala, 1 á Löndum og húsin [[Dalahjallur]] og [[Ömpuhjallur]]. Kokkhús var og í byggingu nokkurn tíma. Húsunum fjölgar ekki aftur fyrr en 1824. Þá bætist við [[Elínarhús]]. Sama nafn var á tómthúsi hér á 17. öld. 1826 bætast við 4 ný hús: [[Hólshús]], sem er gamalt heiti, [[Steinshús]], [[Saurbær]] og [[Kokkhús]]. Enn bætist við 1827 og kemst húsatalan þá upp í 13. Nýju húsin 1827 voru [[Beykishús]], [[Grímshjallur]], [[Gíslahjallur]] og [[Jónshús]]. Árin 1828 og 1829 bætast við [[Arvlöse]], [[Nýihjallur]], [[Hallbergshús]], [[Króarhús]] og [[Miðhús]]. Árið 1863 eru tómthúsin orðin 32, en fækkar síðan, 1888 eru þau aðeins 25 og aldamótaárið 1900 eru þau 28 eða 8 færri en þau voru undir aldamótin 1600. 1908 er tala íbúðarhúsa hér 53, hæsta tala, sem kunnugt er um fram til umgetins tíma. Síðan fer þeim stöðugt fjölgandi. Hætt er alveg upp úr aldamótunum að leigja eiginleg tómthús með tómthúslóðum, er venjulega voru stærri en vanalegar húslóðir gerðust síðar, er voru 600 ferálnir. 1940 voru hér 16 tómthús með lóðarréttindum og 14 lóðarréttindalaus. Tala leigusamninga fyrir húslóðum var þá komin hátt á 6. hundrað. Jarðarhús eigi talin með. Hafði íbúðarhúsatalan aukizt um nálægt 100 á síðustu 10 árum.<br> | ||
Gömlu tómthúsin voru oft kennd við nafn þess, er húsið reisti, og jafnvel stundum farið eftir því, hver í húsinu bjó í það og það sinnið. Húsin eru tíðast kennd við karlmannanöfn, en einnig oft við nöfn kvenna: [[Sigguhús]], [[Gróuhús]], [[Þorgerðarhjallur]], [[Solveigarbær]]. Hjallanöfnin á tómthúsunum koma fram á seinni tímum. Þau eru fágæt meðal hinna gömlu, hefðbundnu tómthúsa, hans konunglegu Majestatis, á Löndum og í hinum eiginlegu gömlu tómthúsahverfum. Tómthúsin með hjallanöfnunum eru byggð upp úr fiskhjöllum, og áttu sér aldrei langan aldur. Öll voru þau horfin fyrir aldamótin síðustu, og þá var og hætt að kenna húsin við nöfn þeirra, er í þeim bjuggu. Síðustu tómthúsin voru nefnd venjulegum nöfnum íslenzkra bæja: [[Grund]], [[Dalur]], [[Holt]] o.s.frv.<br> | Gömlu tómthúsin voru oft kennd við nafn þess, er húsið reisti, og jafnvel stundum farið eftir því, hver í húsinu bjó í það og það sinnið. Húsin eru tíðast kennd við karlmannanöfn, en einnig oft við nöfn kvenna: [[Sigguhús]], [[Gróuhús]], [[Þorgerðarhjallur]], [[Solveigarbær]]. Hjallanöfnin á tómthúsunum koma fram á seinni tímum. Þau eru fágæt meðal hinna gömlu, hefðbundnu tómthúsa, hans konunglegu Majestatis, á Löndum og í hinum eiginlegu gömlu tómthúsahverfum. Tómthúsin með hjallanöfnunum eru byggð upp úr fiskhjöllum, og áttu sér aldrei langan aldur. Öll voru þau horfin fyrir aldamótin síðustu, og þá var og hætt að kenna húsin við nöfn þeirra, er í þeim bjuggu. Síðustu tómthúsin voru nefnd venjulegum nöfnum íslenzkra bæja: [[Grund]], [[Dalur]], [[Holt]] o.s.frv.<br> | ||
Orðið tómthús eða þurrabúð þekkist nú orðið eigi nema í bókum umboðsins um hinar fáu þurrabúðir, sem eftir eru og goldið er eftir sem slíkar.<br> | Orðið tómthús eða þurrabúð þekkist nú orðið eigi nema í bókum umboðsins um hinar fáu þurrabúðir, sem eftir eru og goldið er eftir sem slíkar.<br> | ||