„Blik 1978/Samvinnusamtökin í Vestmannaeyjum“: Munur á milli breytinga

Kaupfélagið [[Drífandi]] í Vestmannaeyjum var leyst upp eða gert upp árið 1931, eins og greint er frá í Bliki árið 1976, 32. árgangi ritsins.<br>

Ástæðurnar fyrir því að svona fór um kaupfélag þetta voru fyrst og fremst af tveim rótum. Fjárhagskreppan mikla, sem þá fór í hönd, var tekin að gera vart við sig með lækkandi afurðaverði ár frá ári. Þetta fyrirbrigði hafði þrengt mjög efnahag kaupfélagsins, en þar var félagsbundinn töluverður hópur hinna smærri útvegsbænda í kaupstaðnum, en þeir stóðu nú orðið höllum fæti fjárhagslega sökum verðfallsins.<br>

nettóarði undanfarins árs. Sjóði þessum skal varið til eflingar og styrktar verkalýðssamtökunum samkvæmt ráðstöfunum stjórnarinnar, enda gefi hún árlega skýrslu um það, hvernig fé sjóðsins hefur verið varið og leiti til þess samþykkis fundarins. Sá fundur tekur ákvörðun um það, á hvern hátt fé sjóðsins skuli varið næsta ár.“ (21. gr. kaupfélagslaganna).<br>

Úr sjóði þessum var t.d. sjómönnum og verkamönnum veittur styrkur í kaupdeilu, sem þeir áttu í árið 1932.<br>

Í fyrstu stjórn Kaupfélags verkamanna voru kosnir þessir menn: Ísleifur Högnason, kaupfélagsstjóri, [[Haraldur Jónasson]] verkamaður í [[Garðshorn|Garðshorni]] (nr. 40) við [[Heimagata|Heimagötu]], [[Ingibergur Hannesson]], verkamaður í [[Hjálmholt|Hjálmholti]] (nr. 34) við [[Urðavegur|Urðaveg]], [[Gunnar Marel Jónsson]], skipasmíðameistari í [[Brúarhús|Brúarhúsi]] (nr. 1) við [[Vestmannabraut]], og [[Guðmundur Gíslason verzlunarmaður|Guðmundur Gíslason]], sem gerðist starfsmaður kaupfélagsins, — búðarmaður, og vann því að trúnaði og dyggð meðan hann dvaldist í Eyjum. Að baki verzlunarsamtökum þessum stóð hópur verkamanna og verkakvenna, „sem hertur var í eldi stéttabaráttunnar,“ eins og komizt er að orði í frumheimild. Jafnframt segir þar: „Var þetta fólk ákveðið í því að standa vörð um verzlunarsamtök sín ... Vert er að minnast þess með þakklæti og aðdáun, hve skilningur fólksins á þessum samtökum var mikill.“<br>

Þess er að gæta, þegar hugleidd er tala félagsmanna, að nú hafði megn klofningur átt sér stað í hópi verkalýðsins í Vestmannaeyjum bæði til sjós og lands, þegar Kommúnistaflokkur Íslands var stofnaður. Þess vegna var allur helmingur verkalýðsins í kaupstaðnum andstæður því að efla þessi nýju verzlunarsamtök til þess að skapa ekki hinum nýstofnaða pólitíska flokki öflugt vígi og brautargengi. Það var sá armur verkalýðssamtakanna, sem enn hélt tryggð við Alþýðuflokkinn.<br>

Eftir nokkurn tíma stofnaði Kaupfélag verkamanna til útibús að Vestmannabraut 1, [[Brúarhús|Brúarhúsi]], til hagræðis þeim, sem bjuggu í austanverðum kaupstaðnum, því að erfitt var að senda hverjum einum vörur heim á þessum fjárkreppuárum. Þarna rak það útibúið í 12 ár, þó að verzlunarhúsnæðið væri þröngt og borulegt.<br>

Fyrstu 7 árin verzlaði Kaupfélag verkamanna svo að segja einvörðungu með matvörur, hreinlætisvörur og búsáhöld. En árið 1937 opnaði kaupfélagið vefnaðarvörubúð í húseigninni [[Björk]] við Vestmannabraut (nr. 47). Þarna seldi það fyrst og fremst verkamannaföt, skófatnað og margskyns smávörur. Innflutningshöft voru þá mjög í tízku og innflutningsleyfi takmörkuð. Vörubirgðir þessarar verzlunar fullnægðu enganveginn þörfum félagsmanna á vörum þessum sökum haftanna. Þess vegna dundu tíðar áskoranir á innflutningsnefnd um aukin innflutningsleyfi til handa kaupfélaginu, en lítið dugði það á þeim erfiðu tímum.<br>

Snemma á árinu 1939 eða í marzmánuði keypti Kaupfélag verkamanna vísi að verzlunarhúsi, sem [[Kaupfélag Eyjabúa]] hafði hafið byggingu á en orðið að leggja upp laupana, áður en það gat lokið byggingarframkvæmdum þessum og gert húsið nothæft.<br>

Um árabil hafði hústóftin staðið þarna við [[Bárustígur 6|Bárugötuna (nr. 6)]] án allra framkvæmda við hana. Útvegsbankinn í kaupstaðnum hafði lánað fé til þessara framkvæmda, enda var ekki vonlaust um, að efling þessa kaupfélags í bænum gæti eflt Flokkinn með tímanum. Þá var þó nokkuð unnið. En nú urðu þær vonir að engu. Og bankastjórinn reyndi eftir megni að gera sér sem gleggsta grein fyrir því, hvernig þessari hústóft yrði bezt ráðstafað, svo að bankinn hlyti sem minnstan skaða af hjálpsemi sinni við „Kaupfélag Flokksins.“<br>

-----

''Þjóðhátíð Vestmannaeyja í Herjólfsdal. Líklega er þessi mynd tekin sumarið 1906. Eyjabúar höfðu þá ekki breytt tjörninni í dalnum. Hún sést á myndinni eins og hún var að öllum líkindum frá landnámstíð.''<br>