„Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 1989/Björgunarfélag Vestmannaeyja 70 ára“: Munur á milli breytinga

'''Erindi flutt að ósk stjórnar Björgunarfélags Vestmannaeyja 17.12.1988.'''

[[Mynd:Friðrik Ásmundsson Sdbl. 1989.jpg|thumb|328x328dp|Friðrik Ásmundsson]]

<br>

„Árið 1918 er merkisár í sögu Vetmannaeyja. Þá varð Vestmannaeyjasýsla kaupstaður að lögum. Í þjóðarsögunni er þetta eitt minnisstæðasta ár aldarinnar.<br>

Erfiðleikarnir voru miklir vegna styrjaldarinnar, vöruskortur, dýrtíð, eldiviðarleysi og atvinnuleysi.<br> Firnamiklar frosthörkur á öndverðu ári, Kötlugos um haustið og spánska drepsóttin er leið að lokum ársins. En þá er blöðum sögunnar er flett, verður stærsti viðburður ársins, að þá varð Ísland fullvalda ríki.<br>

Árið 1918 voru vélbátar 63. Þeir voru allt undir 12 rúmlestum nema Ásdís, sem var tæpar 14 og talin með þilskipum í skýrslum. Áætlað verðmæti þeirra var 500 þús.<br>

Dýrtíð var mikil eða um 250% öll stríðsárin og vöruskortur.<br>

Útsvör námu samtals 47.875,00 kr. og gjaldendur 472. Híbýlakostur var bágborinn hjá almenningi. Fólkið varð að hafast við í óhituðum vistarverum, oft mjög þröngum. Verst var þó að búa við skort á eldsneyti til matargerðar. Kol var afar erfitt að fá og dýr. Hækkun á kolaverði var 1000% frá stríðsbyrjun. Samþykkt var tillaga sýslumanns að senda mann undir Eyjafjöll þeirra erinda, að fá menn til þess að taka mó. Til þess kom þó ekki.<br>

Plágur ársins 1918 voru margar, frostgrimmd á öndverðu ári, dýrtíð, vöruskortur og atvinnuleysi, en kaupgjald stóð í stað. Kunnur fræðimaður hefur sagt að þetta hafi verið versta ár aldarinnar. Þann 12. október bættist ein plágan við; Kötlugosið. Síðasta plágan varð þó verst. Spánska veikin, sem barst til Íslands um mánaðamótin okt./nóv. Í Vestmannaeyjum létust 26 úr þessari veiki. 4. nóvember varð svo mikill gleðidagur í allri neyðinni því þá friður saminn í heimsstyrjöldinni.“<br>

Hér lýkur tilvitnun í VIÐ ÆGISDYR.<br>

Þetta var því einstæð félagsstofnun. Langt á undan þankagangi manna annars staðar á landinu, og þegar litið er til ástandsins 1918 fyllist maður aðdáun á því áræði, sem hér var ráðist í.<br>

Við upphaf vélbátaútgerðar í upphafi aldarinnar hófst mikill fjörkippur í útgerðarsögu Eyjanna. Eftir fyrstu vertíð tveggja slíkra báta 1906, urðu þeir 18 1907 og 38 1908. Stærð þeirra var 7 til 12 rl. og vélarstærð 8 til 12 ha.<br>

Og oft var leitað til erlendra togara, sem voru hér við veiðar, og heyrði ég oft og hef lesið um að alla tíð hafi þeir brugðist einstaklega vel við slíku. Og mörgum bátnum og skipshöfninni björguðu Englendingarnir og Þjóðverjarnir á þessum erfiðu árum. Þessir menn voru miklir ribbaldar hér á veiðisvæðunum, hvar sem fisk var að fá. Toguðu þvers og kruss yfir línur Eyjabáta, af þeim sökum voru þeir ekki aufúsugestir og stundum gerðist það að Danir eða jafnvel Eyjamenn sjálfir með hreppstjórann í fararbroddi tóku þá í landhelgi. En þrátt fyrir þessi erfiðu samskipti var óþekkt annað en þeir brygðust ekki fljótt og vel við til leitar þegar með þurfti.<br>

Það varð því mörgum mikill léttir þegar stórt og vel búið skip kom 1920, sem hafði það sérstaka hlutverk að aðstoða og bjarga hér á Eyjamiðum, og stugga erlendum veiðiþjófum úr landhelgi og gæta veiðarfæra Eyjamanna.<br>  

Hinn 3. ágúst þetta ár 1918 boðaði svo [[Karl Einarsson]] sýslumaður til stofnfundar Björgunarfélags Vestmannaeyja.<br>

Fyrsta stjórn félagsins var þá kosin. Hana skipuðu: Karl Einarsson alþingismaður formaður, [[Jóhann Þ. Jósepsson]] kaupmaður skrifari, [[Gísli Lárusson]] kaupfélagsstjóri, [[Þorsteinn Jónsson]] útvegsbóndi og [[Árni Filipusson]] gjaldkeri. Síðar bættist [[Gísli J. Johnsen|Gísli Johnsen]] útgerðarmaður í stjórnina og [[Sigurður Sigurðsson (lyfsali)|Sigurður Sigurðsson]] lyfsali var ráðinn erindreki stjórnar.<br>

Mér hefur orðið tíðrætt um þessi fyrstu ár. Enda eru þau það stórfenglegasta, sem eitt áhugamannafélags hefur gengist fyrir hér og þótt víðar væri leitað.<br>  

Margt fleira hefur þetta félag gert gott, sem leitt hefur til öryggis sæfarenda hér í kring. [[Runólfur Jóhannsson]] smíðaði 2 mjög fullkomna björgunarbáta.<br>

Félagið útvegaði og sá um baujur, sem notaðar voru til þess að verja netasvæði fyrir ágangi togara.<br>

Innan félagsins hafa alltaf verið starfandi nefndir, sem séð hafa um ýmis verksvið. Má þar sérstaklega nefna björgunarsveit félagsins, sem nokkrum sinnum hefur hlotnast það lán að bjarga sjóhröktum mönnum hér við Eyjar.<br>

Í dag þegar minnst er 70 ára afmælis félagsins og fagnað er glæsilegum björgunarbát, sem ber nafn gamals vinar og nágranna míns, óska ég félaginu allra heilla. Vonandi þarf aldrei að grípa til þessa tækis í neyð. En ef svo yrði, bið ég Guð að fylgja skipi og skipshöfn og að báturinn reynist og dugi eins vel og Kristinn á Skjaldbreið var þessu félagi.<br>

Í dag skipa stjórn þessa merka félags: [[Heimir Sigurbjörnsson]] formaður, [[Grímur Guðnason]], [[Sigurmundur G. Einarsson]], [[Halldór Sveinsson]], [[Hjálmar Baldursson]], [[Sigurður Sigurbergsson]] og [[Guðmundur Ólafsson]].

{{Sjómannadagsblað Vestmannaeyja}}