3.704
breytingar
„Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 1992/Upphafsmenn á Íslandsmiðum“: Munur á milli breytinga
Fara í flakk
Fara í leit
Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 1992/Upphafsmenn á Íslandsmiðum (skoða efni)
Útgáfa síðunnar 3. apríl 2019 kl. 13:58
, 3. apríl 2019ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip |
Ekkert breytingarágrip |
||
| Lína 1: | Lína 1: | ||
'''<big><center>[[Sigurgeir Jónsson]]:</center> | '''<big>'''<center>'''[[Sigurgeir Jónsson]]:'''</center><br> | ||
<big><big><center>Upphafsmenn á Íslandsmiðum</center | <big><big><center>Upphafsmenn á Íslandsmiðum</center><br> | ||
<big><center>Svolítil samantekt um Hull, útgerð, sjósókn og mannlíf á þeim bæ.</center></big><br> | <big><center>Svolítil samantekt um Hull, útgerð, sjósókn og mannlíf á þeim bæ.</center></big><br> | ||
| Lína 17: | Lína 17: | ||
Raunin er sú að Hull nú á dögum er næsta gerólík þeirri Hull sem var fyrir svo sem tveimur áratugum. Staðurinn, sem áður byggði allt sitt á útgerð og sjávarfangi, hefur tekið gífurlegum stakkaskiptum, sumir segja til hins betra; aðrir hafa ekki enn sætt sig við hrun útgerðar á staðnum.<br> | Raunin er sú að Hull nú á dögum er næsta gerólík þeirri Hull sem var fyrir svo sem tveimur áratugum. Staðurinn, sem áður byggði allt sitt á útgerð og sjávarfangi, hefur tekið gífurlegum stakkaskiptum, sumir segja til hins betra; aðrir hafa ekki enn sætt sig við hrun útgerðar á staðnum.<br> | ||
Í dag er Hull miðstöð verslunar og viðskipta. Útgerð er þar enn stunduð, hálfgerður „miniatúr“ þess sem áður var en höfnin, ef höfn skyldi kalla, dokkirnar miklu, sinna gífurlegu hlutverki í inn- og útflutningi til Bretlands og frá því.<br> | Í dag er Hull miðstöð verslunar og viðskipta. Útgerð er þar enn stunduð, hálfgerður „miniatúr“ þess sem áður var en höfnin, ef höfn skyldi kalla, dokkirnar miklu, sinna gífurlegu hlutverki í inn- og útflutningi til Bretlands og frá því.<br> | ||
Og eins og dokkirnar áður fyrr möluðu gull Bretum; og þá sérstklega íbúum Hull, með fiski og fiskvinnslu; þá mala nú dokkirnar enn Bretum gull, nú aðallega með samgöngum og allri þeirri verslun og þeim viðskiptum sem blómgast í skauti þeirra.<br> | Og eins og dokkirnar áður fyrr möluðu gull Bretum; og þá sérstklega íbúum Hull, með fiski og fiskvinnslu; þá mala nú dokkirnar enn Bretum gull, nú aðallega með samgöngum og allri þeirri verslun og þeim viðskiptum sem blómgast í skauti þeirra. | ||
[[Mynd:Þannig litu fyrstu togararnir út Sdbl. 1992.jpg|miðja|thumb|Þannig litu fyrstu togararnir út. Líkan af Imperial Queen 1897 (Sjóminjasafnið í Hull). Útlitið breyttist ekki ýkja mikið fyrr en eftir seinni heimsstyrjöld.]] | |||
<br> | |||
Mér eru fersk í minni þau orð, sem hótelstjórinn minn lét falla, af gefnu tilefni, síðla kvölds, eftir ánægjulegar og fróðlegar umræður um málefni bresk og þó aðallega Hull:<br> | Mér eru fersk í minni þau orð, sem hótelstjórinn minn lét falla, af gefnu tilefni, síðla kvölds, eftir ánægjulegar og fróðlegar umræður um málefni bresk og þó aðallega Hull:<br> | ||
„Engin borg á Bretlandi hefur náð viðlíka uppgangi og Hull. undanfarin ár; hvort litið er til íbúafjölda. atvinnumöguleika eða sóknar í viðskiptum. Og stóran hluta þessa megum við þakka ykkur Íslendingum ! (Nú setti Íslendinga hljóða). Þið færðuð út landhelgina á nákvæmlega réttum tíma. Það varð til þess að athafnamenn í Hull urðu að leggja deyjandi atvinnuveg til hliðar og snúa sér að öðrum hlutum. Og nú blómstrar allt hér. Samgöngur, viðskipti. verslun. Gott mannlíf.“<br> | „Engin borg á Bretlandi hefur náð viðlíka uppgangi og Hull. undanfarin ár; hvort litið er til íbúafjölda. atvinnumöguleika eða sóknar í viðskiptum. Og stóran hluta þessa megum við þakka ykkur Íslendingum ! (Nú setti Íslendinga hljóða). Þið færðuð út landhelgina á nákvæmlega réttum tíma. Það varð til þess að athafnamenn í Hull urðu að leggja deyjandi atvinnuveg til hliðar og snúa sér að öðrum hlutum. Og nú blómstrar allt hér. Samgöngur, viðskipti. verslun. Gott mannlíf.“<br> | ||
| Lína 26: | Lína 28: | ||
'''Sögulegar staðreyndir'''<br> | '''Sögulegar staðreyndir'''<br> | ||
Á fornum bókum íslenskum er ekki getið um borgina Hull enda varla von þar sem hún kemst ekki á kort fyrr en mögum öldum seinna. En áin Humber er kunn höfundum Íslendingasagna; raunar ekki nema í tveimur sögum sem hana ber á nafn. í Illuga-sögu Tagldarbana er lítillega minnst á ána Humru (Humber) og í Egils-sögu Skallagrímssonar segir frá því er þeir lögðu skipum sínum við Humruósa.<br> | Á fornum bókum íslenskum er ekki getið um borgina Hull enda varla von þar sem hún kemst ekki á kort fyrr en mögum öldum seinna. En áin Humber er kunn höfundum Íslendingasagna; raunar ekki nema í tveimur sögum sem hana ber á nafn. í Illuga-sögu Tagldarbana er lítillega minnst á ána Humru (Humber) og í Egils-sögu Skallagrímssonar segir frá því er þeir lögðu skipum sínum við Humruósa.<br> | ||
Sagnfræðingar telja að upphafsmenn að borgarmyndun við ósa Humber hafi verið danskir víkingar, líkast til á níundu öld. Þá bar borgin (sem þá var raunar engin borg) nafnið Myton sem þýðir bærinn þar sem árnar tvær mætast. Innrás Norðmanna batt enda á veldi danskra í Myton, þar var um hríð mikið veldi munklífis innan þykkra borgarmúra en staðurinn hélt áfram að sanna gildi sitt sem viðskiptahöfn vegna góðrar aðkomu árinnar Humber. Og árið 1299 veitti Játvarður I. staðnum viðurkenningu og gaf honum nafnið Kingstown upon Hull sem þýðir borg konungs við ána Hull og þótti mikil viðurkenning. Raunar ber borgin enn þetta nafn: Kingston upon Hull sem er opinbera heitið en aftur á móti er í daglegu talið einungis talað um borgina Hull, bæði á Bretlandi sem og annars staðar.<br> | Sagnfræðingar telja að upphafsmenn að borgarmyndun við ósa Humber hafi verið danskir víkingar, líkast til á níundu öld. Þá bar borgin (sem þá var raunar engin borg) nafnið Myton sem þýðir bærinn þar sem árnar tvær mætast. Innrás Norðmanna batt enda á veldi danskra í Myton, þar var um hríð mikið veldi munklífis innan þykkra borgarmúra en staðurinn hélt áfram að sanna gildi sitt sem viðskiptahöfn vegna góðrar aðkomu árinnar Humber. Og árið 1299 veitti Játvarður I. staðnum viðurkenningu og gaf honum nafnið Kingstown upon Hull sem þýðir borg konungs við ána Hull og þótti mikil viðurkenning. Raunar ber borgin enn þetta nafn: Kingston upon Hull sem er opinbera heitið en aftur á móti er í daglegu talið einungis talað um borgina Hull, bæði á Bretlandi sem og annars staðar. | ||
[[Mynd:Uppdráttur af hluta Hull Sdbl. 1992.jpg|miðja|thumb|Uppdráttur af hluta Hull frá 1906 þar sem greinilega má sjá Hessle Road svæðið og dokkirnar kenndar við Albert og St. Andrew.]] | |||
<br> | |||
Nú er hafnarsvæðið við Humber þeim annmörkum háð að sæta verður sjávarföllum til að komast þar inn og út. Því hefur frá upphafi verið notast við dokkir eða flotkvíar eins og þær heita á vandaðri Íslensku. Þannig var það í fyrri daga og þannig er það enn.<br> | Nú er hafnarsvæðið við Humber þeim annmörkum háð að sæta verður sjávarföllum til að komast þar inn og út. Því hefur frá upphafi verið notast við dokkir eða flotkvíar eins og þær heita á vandaðri Íslensku. Þannig var það í fyrri daga og þannig er það enn.<br> | ||
En það voru ekki fiskveiðar heldur hvalveiðar sem fyrst hófu nafn staðarins á loft ásamt verslun og viðskiptum. Um aldaskeið var Hull langstærsta heimahöfn hvalveiðiskipa breskra sem bæði stunduðu veiðar í Norðursjó svo og á fjarlægum miðum.<br> | En það voru ekki fiskveiðar heldur hvalveiðar sem fyrst hófu nafn staðarins á loft ásamt verslun og viðskiptum. Um aldaskeið var Hull langstærsta heimahöfn hvalveiðiskipa breskra sem bæði stunduðu veiðar í Norðursjó svo og á fjarlægum miðum.<br> | ||
Svo dró úr hvalveiðum, aðallega vegna ofveiði í Norðursjó. Þá komu ný sjónarmið til sögunnar. Fiskimenn frá Devon á Bretlandi sóttu til staðarins á skútum sínum og hófu þaðan veiðar, aðallega reknetaveiðar en einnig eru þeir taldir í hópi upphafsmanna þess að veiða í dragnót. Og íbúar Humbersvæðisins voru ekki seinir að tileinka sér þessar nýju veiðiaðferðir þannig að innan skamms var Hull á ný orðin höfuðborg útgerðar á Bretlandseyjum, hafði raunar flest til að bera til slíks, góð höfn þar sem skammt var á fengsæl mið. í kjölfar þessa bötnuðu samgöngur á landi, járnbrautarteinar voru lagðir til að koma fiskinum á markað á Suður-Englandi; lyftistöng fyrir viðskipti og verslun.<br> | Svo dró úr hvalveiðum, aðallega vegna ofveiði í Norðursjó. Þá komu ný sjónarmið til sögunnar. Fiskimenn frá Devon á Bretlandi sóttu til staðarins á skútum sínum og hófu þaðan veiðar, aðallega reknetaveiðar en einnig eru þeir taldir í hópi upphafsmanna þess að veiða í dragnót. Og íbúar Humbersvæðisins voru ekki seinir að tileinka sér þessar nýju veiðiaðferðir þannig að innan skamms var Hull á ný orðin höfuðborg útgerðar á Bretlandseyjum, hafði raunar flest til að bera til slíks, góð höfn þar sem skammt var á fengsæl mið. í kjölfar þessa bötnuðu samgöngur á landi, járnbrautarteinar voru lagðir til að koma fiskinum á markað á Suður-Englandi; lyftistöng fyrir viðskipti og verslun.<br> | ||
Iðnbyltingin mikla var hafin og nú tóku menn að íhuga að nota vélarorku í stað vindafls og handafls á flotanum. Hvort sem því hefur ráðið tilviljun eða ekki, varð Hull brátt miðpunktur togaraútgerðar á Bretlandi.<br> | Iðnbyltingin mikla var hafin og nú tóku menn að íhuga að nota vélarorku í stað vindafls og handafls á flotanum. Hvort sem því hefur ráðið tilviljun eða ekki, varð Hull brátt miðpunktur togaraútgerðar á Bretlandi.<br> | ||
Framsýnir menn sáu að skútuútgerð myndi brátt heyra sögunni til; skúturnar voru seldar hver af annarri til staða á Suður-Englandi, svo sem Great Yarmouth þar sem útgerð þeirra var haldið áfram allt fram á þessa öld, jafnvel fram yfir fyrri heimsstyrjöld. En í Hull hugsuðu menn stærra, nú skyldu togarar taka við. Stórar skipasmíðastöðvar risu í nágrenninu og tóku brátt að unga út skipum, færum í flestan sjó til togveiða. Og enn var það gráglettni að upphafsmennirnir að þeim veiðum skyldu koma frá suðvesturhorninu á Englandi eins og fyrr.<br> | Framsýnir menn sáu að skútuútgerð myndi brátt heyra sögunni til; skúturnar voru seldar hver af annarri til staða á Suður-Englandi, svo sem Great Yarmouth þar sem útgerð þeirra var haldið áfram allt fram á þessa öld, jafnvel fram yfir fyrri heimsstyrjöld. En í Hull hugsuðu menn stærra, nú skyldu togarar taka við. Stórar skipasmíðastöðvar risu í nágrenninu og tóku brátt að unga út skipum, færum í flestan sjó til togveiða. Og enn var það gráglettni að upphafsmennirnir að þeim veiðum skyldu koma frá suðvesturhorninu á Englandi eins og fyrr. | ||
[[Mynd:Skútugerð Sdbl. 1992.jpg|miðja|thumb|Skútuútgerð var mikil frá Hull. Hér er dæmigerð skúta H 41 Emperor, smíðuð 1888. 26 m á lengd. Á þessum tíma var þó tekið að halla undan skútuútgerðinni, öld togaranna var runnin upp.]] | |||
<br> | |||
Með vaxandi útgerð og viðskiptum hafði hafnarsvæðið einnig vaxið og margar dokkir bæst við hafnarsvæðið í Hull. Og með tilkomu togaranna varð nauðsynlegt að taka a.m.k. eina dokk alfarið undir þá. Sú varð raunin að St. Andrews dokkin varð togaradokk og átti eftir að verða um langa hrið. Sú dokk var formlega vígð árið 1883, átti raunar að verða fyrir skútumenn en þegar fyrsti togarinn, Magneta, hljóp af stokkurm ásamt fleirí sem á eftir komu. var sýnt hvert stefndi og St. Andrews dokkin varð höfuðstöð togaranna sem áttu eftir að byggja upp borgina Hull næstu áratugina.<br> | Með vaxandi útgerð og viðskiptum hafði hafnarsvæðið einnig vaxið og margar dokkir bæst við hafnarsvæðið í Hull. Og með tilkomu togaranna varð nauðsynlegt að taka a.m.k. eina dokk alfarið undir þá. Sú varð raunin að St. Andrews dokkin varð togaradokk og átti eftir að verða um langa hrið. Sú dokk var formlega vígð árið 1883, átti raunar að verða fyrir skútumenn en þegar fyrsti togarinn, Magneta, hljóp af stokkurm ásamt fleirí sem á eftir komu. var sýnt hvert stefndi og St. Andrews dokkin varð höfuðstöð togaranna sem áttu eftir að byggja upp borgina Hull næstu áratugina.<br> | ||
Fyrst í stað var Norðursjórinn aðalveiðisvæði þessara skipa en smám saman víkkuðu þeir hringinn og fiskimið við Ísland og Noreg urðu æ stærri þáttur í sókninni.<br> | Fyrst í stað var Norðursjórinn aðalveiðisvæði þessara skipa en smám saman víkkuðu þeir hringinn og fiskimið við Ísland og Noreg urðu æ stærri þáttur í sókninni.<br> | ||
| Lína 47: | Lína 53: | ||
''Fæðið var gott um borð, morgunverður kl. sex, alltaf steiktur fiskur og kartöflur, te klukkan hálftíu og matur kl. tólf aftur te kl. þrjú og kvöldmatur kl. sex. Svo var alltaf matur til reiðu fyrir þá sem vildu allan sólarhringinn, menn gátu fengið sér bita vœru þeir svangir.''<br> | ''Fæðið var gott um borð, morgunverður kl. sex, alltaf steiktur fiskur og kartöflur, te klukkan hálftíu og matur kl. tólf aftur te kl. þrjú og kvöldmatur kl. sex. Svo var alltaf matur til reiðu fyrir þá sem vildu allan sólarhringinn, menn gátu fengið sér bita vœru þeir svangir.''<br> | ||
''Alltaf var eitthvað um snap, ekki var alltaf mokfiskirí og þá var gott að fá smáhvíld. Þeim tíma eyddu menn á misjafna lund, sumir lásu blöðin, aðrir spiluðu dómínó og svo voru sumir sem bara sváfu.''<br> | ''Alltaf var eitthvað um snap, ekki var alltaf mokfiskirí og þá var gott að fá smáhvíld. Þeim tíma eyddu menn á misjafna lund, sumir lásu blöðin, aðrir spiluðu dómínó og svo voru sumir sem bara sváfu.''<br> | ||
[[Mynd:Dave Lilley Sdbl. 1992.jpg|thumb|341x341dp|Dave Lilley, gamalreyndur af Íslandsmiðum, nú kominn í land eins og fleiri félagar hans. Býr að sjálfsögðu í Hessle Road hverfinu enn þá og er í nánum tengslum við hafnarsvæðið. Heimilishundurinn í forgrunni.]] | |||
'''Hægt að fara öfugur út úr túr!'''<br> | '''Hægt að fara öfugur út úr túr!'''<br> | ||
En vinnan var erfið meðan á henni stóð. Oftast nær stóð skipstjórinn nær allan tímann, henti sér kannski niður í þrjá til fjóra tíma á sólarhring og lét þá stýrimanninn toga. Það var mikið í húfi fyrir skipstjórann að túrinn gengi vel, ef illa gekk var hann umsvifalaust rekinn og átti sér vart viðreisnar von eftir það. Stýrimaðurinn var nánast ekkert annað en yfirmaður á dekki og bar að auki höfuðábyrgð á að vel væri frá aflanum gengið í lest. Fyndist eitthvað athugavert við slíkt í löndun, var honum kennt um það. Og bátsmaðurinn var höfuðið á dekkinu meðan stýrimaðurinn var í koju.<br> | En vinnan var erfið meðan á henni stóð. Oftast nær stóð skipstjórinn nær allan tímann, henti sér kannski niður í þrjá til fjóra tíma á sólarhring og lét þá stýrimanninn toga. Það var mikið í húfi fyrir skipstjórann að túrinn gengi vel, ef illa gekk var hann umsvifalaust rekinn og átti sér vart viðreisnar von eftir það. Stýrimaðurinn var nánast ekkert annað en yfirmaður á dekki og bar að auki höfuðábyrgð á að vel væri frá aflanum gengið í lest. Fyndist eitthvað athugavert við slíkt í löndun, var honum kennt um það. Og bátsmaðurinn var höfuðið á dekkinu meðan stýrimaðurinn var í koju.<br> | ||
| Lína 53: | Lína 59: | ||
Auðvitað var gífurlega pressa á skipstjórunum vegna þessa enda var misjafnt með þeim að vera. Sumir alveg frábærir, skiptu aldrei skapi, hvað sem á gekk og svo aðrir alveg óþolandi. Sennilega taugakerfið.<br> | Auðvitað var gífurlega pressa á skipstjórunum vegna þessa enda var misjafnt með þeim að vera. Sumir alveg frábærir, skiptu aldrei skapi, hvað sem á gekk og svo aðrir alveg óþolandi. Sennilega taugakerfið.<br> | ||
Kjör manna fóru alfarið eftir aflabrögðum og sölu á markaði. Engin kauptrygging, allt valt á því hvort vel seldist eður ei. Þess voru dæmi að menn færu „öfugir“ út úr túr, þ.e. aflinn seldist ekki eða færi í gúanó (sem raunar fiskvinnslufyrirtækin og útgerðarmenn áttu sjálfir) og þá voru menn í mínus eftir túrinn. Þá var skipstjóranum venjulega sagt upp en mannskapnum gefinn sjens á að fara annan túr; til að vinna af sér skuldina!!<br> | Kjör manna fóru alfarið eftir aflabrögðum og sölu á markaði. Engin kauptrygging, allt valt á því hvort vel seldist eður ei. Þess voru dæmi að menn færu „öfugir“ út úr túr, þ.e. aflinn seldist ekki eða færi í gúanó (sem raunar fiskvinnslufyrirtækin og útgerðarmenn áttu sjálfir) og þá voru menn í mínus eftir túrinn. Þá var skipstjóranum venjulega sagt upp en mannskapnum gefinn sjens á að fara annan túr; til að vinna af sér skuldina!!<br> | ||
Og kaupið fór alfarið eftir markaðsverði fisksins. Engin stéttarfélög voru við líði, enginn sem ábyrgðist kaup og kjör mannskaps, slíkt var alfarið í höndum útgerðarmannsins. Væru menn óánægðir gátu þeir farið í mál, sem ekki var á færi launamanna; að þurfa að greiða málskostnað ef málið tapaðist. Sömuleiðis var enginn lífeyrissjóður togarasjómanna til; menn lögðu ekki fyrir til elliáranna, treystu á ellilífeyrinn frá ríkinu.<br> | Og kaupið fór alfarið eftir markaðsverði fisksins. Engin stéttarfélög voru við líði, enginn sem ábyrgðist kaup og kjör mannskaps, slíkt var alfarið í höndum útgerðarmannsins. Væru menn óánægðir gátu þeir farið í mál, sem ekki var á færi launamanna; að þurfa að greiða málskostnað ef málið tapaðist. Sömuleiðis var enginn lífeyrissjóður togarasjómanna til; menn lögðu ekki fyrir til elliáranna, treystu á ellilífeyrinn frá ríkinu. | ||
[[Mynd:Ljósmynd af St. Andres Sdbl. 1992.jpg|miðja|thumb|Ljósmynd af St. Andres dokkinni sem var opnuð 1883 en aflögð 1975 vegna vegaframkvæmda. Þetta var miðstöð togaranna í Hull.]] | |||
<br> | |||
Þá urðu menn að hlíta því að taka þátt í veiðarfærakostnaði skipsins (svipað og kostnaðarhlutdeildin íslenska). Ef mikið var rifið í túr, varð skipshöfnin að taka þátt í þeim kostnaði og það dróst frá við uppgjör. Þess vegna kom það fyrir þótt ekki væri algengt að menn lentu öfugir út úr túr og skulduðu útgerðinni við uppgjör!! Ekki þætti slíkt gott á Íslandi í dag.<br> | Þá urðu menn að hlíta því að taka þátt í veiðarfærakostnaði skipsins (svipað og kostnaðarhlutdeildin íslenska). Ef mikið var rifið í túr, varð skipshöfnin að taka þátt í þeim kostnaði og það dróst frá við uppgjör. Þess vegna kom það fyrir þótt ekki væri algengt að menn lentu öfugir út úr túr og skulduðu útgerðinni við uppgjör!! Ekki þætti slíkt gott á Íslandi í dag.<br> | ||
'''Eytt og spreðað'''<br> | '''Eytt og spreðað'''<br> | ||
Og hvernig var svo líf sjómannsins þegar kom í land? Gefum Dave Lilley orðið á ný:<br> | Og hvernig var svo líf sjómannsins þegar kom í land? Gefum Dave Lilley orðið á ný:<br> | ||
''Það var drykkja, drykkja og aftur drykkja, hreint alveg ofboðsleg drykkja. Flestir allir lentu í þessu. Raunar voru þeir til sem ekki stunduðu slíkt en þeir voru í miklum minnihluta. Þess voru dœmi að fjölskyldumenn fœru beint á krána frá borði og kœmu síðan dauðadrukknir heim. Og þessir 36 tímar sem stansað var í landi voru hrein drykkjuveisla hjá flestum. Þegar krárnar lokuðu var sest að heima hjá einhverjum og heimilið undirlagt af drykkjuskap. Það furðulega var að ekki skyldu fleiri heimili flosna upp vegna þessa en varð. Menn eyddu og spreðuðu ótœpilega lifðu beinlínis fyrir líðandi stund og áttu oftlega ekki eyri eftir þegar farið var um borð á ný. Þetta á að sjálfsögðu við um þá sem ekki voru kvæntir, kaup þeirra fór að miklu leyti í að borga skuldir sem til hafði verið stofnað fyrir túrinn og meðan á honum stóð. En þeir sem voru lausir og liðugir byrjuðu venjulega á því að láta sauma á sig föt, kaupa nýja skó og eyða svo afgangnum í kvenfólk og brennivín og aðra vitleysu.''<br> | ''Það var drykkja, drykkja og aftur drykkja, hreint alveg ofboðsleg drykkja. Flestir allir lentu í þessu. Raunar voru þeir til sem ekki stunduðu slíkt en þeir voru í miklum minnihluta. Þess voru dœmi að fjölskyldumenn fœru beint á krána frá borði og kœmu síðan dauðadrukknir heim. Og þessir 36 tímar sem stansað var í landi voru hrein drykkjuveisla hjá flestum. Þegar krárnar lokuðu var sest að heima hjá einhverjum og heimilið undirlagt af drykkjuskap. Það furðulega var að ekki skyldu fleiri heimili flosna upp vegna þessa en varð. Menn eyddu og spreðuðu ótœpilega lifðu beinlínis fyrir líðandi stund og áttu oftlega ekki eyri eftir þegar farið var um borð á ný. Þetta á að sjálfsögðu við um þá sem ekki voru kvæntir, kaup þeirra fór að miklu leyti í að borga skuldir sem til hafði verið stofnað fyrir túrinn og meðan á honum stóð. En þeir sem voru lausir og liðugir byrjuðu venjulega á því að láta sauma á sig föt, kaupa nýja skó og eyða svo afgangnum í kvenfólk og brennivín og aðra vitleysu.'' | ||
[[Mynd:Rayners Sdbl. 1992.jpg|miðja|thumb|Rayners, við Hessle Road 325. Frægasta kráin við Hessle Road. Þarna var viss viðkomustaður togarasjómanna. Árunum eftir þorskastríðin voru íslenskir sjómenn varaðir við að fara inn á þessa krá.]] | |||
<br> | |||
Það voru óskráð lög að togarasjómaðurinn mátti ráðstafa hlutnum sínum sjálfur eftir að búið var að greiða skuldirnar. Svo var farið út á ný og ekki var óalgengt að eiginkonurnar yrðu að leita til veðlánara með föt, skó eða annað til að slá lán út á næsta túr.<br> | Það voru óskráð lög að togarasjómaðurinn mátti ráðstafa hlutnum sínum sjálfur eftir að búið var að greiða skuldirnar. Svo var farið út á ný og ekki var óalgengt að eiginkonurnar yrðu að leita til veðlánara með föt, skó eða annað til að slá lán út á næsta túr.<br> | ||
Og algengt var að menn hentu smápeningum í krakka á bryggjunni þegar haldið var úr höfn á ný; það boðaði ógæfu að hafa með sér peninga til sjós.<br> | Og algengt var að menn hentu smápeningum í krakka á bryggjunni þegar haldið var úr höfn á ný; það boðaði ógæfu að hafa með sér peninga til sjós.<br> | ||
| Lína 76: | Lína 86: | ||
'''Hnignun'''<br> | '''Hnignun'''<br> | ||
Þrátt fyrir það sem okkur nú á dögum e.t.v. þykir hafa verið hálfgerð eymd og vesöld hjá togarasjómönnum breskum og fjölskyldum þeirra, undu þó íbúarnir við Hessle Road glaðir við sitt. Í Hull var það að hafa sem víða skorti annars staðar í Bretlandi, atvinnu. Og meðan menn höfðu vinnu sem gat skapað þeim lífsviðurværi, kvörtuðu þeir ekki þótt aðbúnaðurinn væri ekki eins og best þykir í dag. Togaraútgerð í Hull stóð traustum fótum að því er virtist og landvinna kringum útgerðina var mikil.br> | Þrátt fyrir það sem okkur nú á dögum e.t.v. þykir hafa verið hálfgerð eymd og vesöld hjá togarasjómönnum breskum og fjölskyldum þeirra, undu þó íbúarnir við Hessle Road glaðir við sitt. Í Hull var það að hafa sem víða skorti annars staðar í Bretlandi, atvinnu. Og meðan menn höfðu vinnu sem gat skapað þeim lífsviðurværi, kvörtuðu þeir ekki þótt aðbúnaðurinn væri ekki eins og best þykir í dag. Togaraútgerð í Hull stóð traustum fótum að því er virtist og landvinna kringum útgerðina var mikil.br> | ||
Eftir fyrri heimstyrjöld hófst mikil uppbygging eða nýsköpun, svipað og á Íslandi, en upp úr 1950 tók að halla undan. Þar hjálpaðist ýmislegt að. Upp úr 1950 fór fiskverð lækkandi og hallarekstur varð á útgerðinni. En það sem líkast til skipti hvað mestum sköpum var útfærsla Íslendinga á landhelginni sem hófst á þessum árum.<br> | Eftir fyrri heimstyrjöld hófst mikil uppbygging eða nýsköpun, svipað og á Íslandi, en upp úr 1950 tók að halla undan. Þar hjálpaðist ýmislegt að. Upp úr 1950 fór fiskverð lækkandi og hallarekstur varð á útgerðinni. En það sem líkast til skipti hvað mestum sköpum var útfærsla Íslendinga á landhelginni sem hófst á þessum árum. | ||
[[Mynd:St Giles Sdbl. 1992.jpg|miðja|thumb|St Giles Sdbl, seinna þekktur sem Sea Shepherd Greenpeace manna.]] | |||
<br> | |||
Fyrst í stað létu sjómenn og útgerðarmenn sér nægja að mótmæla; síðan færðist harka í leikinn með því að floti hennar hátignar var kallaður til verndar breskum togurum; tími þorskastríðanna var runninn upp. Ekki verður hér rakinn gangur þeirra mála. þeirri baráttu lauk með fullum sigri Íslendinga. Og þar með má segja að komið hafi verið að lokaþætti togaraútgerðar frá Hull. Að vísu voru enn stundaðar veiðar á öðrum miðum, svo sem í Norðursjó en þar tók ofveiði að segja til sín, útilokað var að allur togaraflotinn kæmist þar að. Reynt var að hefja veiðar á nýjum slóðum, sókninni beint í aðrar tegundir svo sem makríl en allt kom fyrir ekki. Ekkert gat komið í stað þeirra rótgrónu fiskimiða sem flotinn hafði áður sótt á. Afleiðingarnar sögðu fljótt til sín. Útgerðarfélög hættu rekstri eða lögðu upp laupana, skipum var lagt, jafnvel nýjum og fullkomnum skipum, atvinnuleysi sagði til sín.<br> | Fyrst í stað létu sjómenn og útgerðarmenn sér nægja að mótmæla; síðan færðist harka í leikinn með því að floti hennar hátignar var kallaður til verndar breskum togurum; tími þorskastríðanna var runninn upp. Ekki verður hér rakinn gangur þeirra mála. þeirri baráttu lauk með fullum sigri Íslendinga. Og þar með má segja að komið hafi verið að lokaþætti togaraútgerðar frá Hull. Að vísu voru enn stundaðar veiðar á öðrum miðum, svo sem í Norðursjó en þar tók ofveiði að segja til sín, útilokað var að allur togaraflotinn kæmist þar að. Reynt var að hefja veiðar á nýjum slóðum, sókninni beint í aðrar tegundir svo sem makríl en allt kom fyrir ekki. Ekkert gat komið í stað þeirra rótgrónu fiskimiða sem flotinn hafði áður sótt á. Afleiðingarnar sögðu fljótt til sín. Útgerðarfélög hættu rekstri eða lögðu upp laupana, skipum var lagt, jafnvel nýjum og fullkomnum skipum, atvinnuleysi sagði til sín.<br> | ||
Eins og gefur að skilja voru Íslendingar ekki í miklu uppáhaldi í breskum hafnarbæjum á þessum tímum og næstu ár á eftir. Að sjálfsögðu kenndu íbúar Hull þeim alfarið um þann afturkipp sem orðið hafði í atvinnulífinu og þar með efnahag borgarbúa.<br> | Eins og gefur að skilja voru Íslendingar ekki í miklu uppáhaldi í breskum hafnarbæjum á þessum tímum og næstu ár á eftir. Að sjálfsögðu kenndu íbúar Hull þeim alfarið um þann afturkipp sem orðið hafði í atvinnulífinu og þar með efnahag borgarbúa.<br> | ||
Ekki er alveg laust við að eimi eftir af andúð, einkanlega á sjálfu hafnarsvæðinu og á kránum við Hessle Road, svo sem þeirri þekktustu, „Rayners“. Þar sitja tíðum aldnir sjómenn sem muna blómatíma fiskveiða frá Hull; ekki frítt við að komi svipur á þá þegar fregnast að Íslendingur sé þar innan dyra og vilji hlusta á frásagnir frá gamalli tíð. Íslendingur fær að vita með látæði og orðum að enn sé ekki fyllilega búið að fyrirgefa honum gerðir fyrri ára. En það er ekki sami beiskjubroddurinn og áður var, fyrir svo sem tuttugu árum hefði hann sennilega fengið á kjaftínn. hefði hann vogað sér inn á Rayners, nú dettur engum slíkt í hug.<br> | Ekki er alveg laust við að eimi eftir af andúð, einkanlega á sjálfu hafnarsvæðinu og á kránum við Hessle Road, svo sem þeirri þekktustu, „Rayners“. Þar sitja tíðum aldnir sjómenn sem muna blómatíma fiskveiða frá Hull; ekki frítt við að komi svipur á þá þegar fregnast að Íslendingur sé þar innan dyra og vilji hlusta á frásagnir frá gamalli tíð. Íslendingur fær að vita með látæði og orðum að enn sé ekki fyllilega búið að fyrirgefa honum gerðir fyrri ára. En það er ekki sami beiskjubroddurinn og áður var, fyrir svo sem tuttugu árum hefði hann sennilega fengið á kjaftínn. hefði hann vogað sér inn á Rayners, nú dettur engum slíkt í hug.<br> | ||
„Auðvitað vorum við öskureiðir og þótti sem við værum misrétti beittir,“ segir Dave Lilley. „Það vorum við sem fundum miðin við Ísland og kenndum Íslendingum tæknina við veiðarnar. Aðvitað þótti okkttr súrt í broti að vera allt í einu reknir frá þeim miðum sem við töldum okkar heimamið, töldum okkur eiga hefðbundinn rétt til veiða á. En stjórnvöld tóku ekki rétt á þessum málum, það gat aldrei gengið að beita flotanum. Auðvitað átti að reyna á samninga, fá úthlutað ákveðnum kvóta, leyfa okkur að aðlaga okkur breyttum tímum smátt og smátt. Það var ekki gert og því varð bakslagið jafn erfitt og raunin varð.“<br> | „Auðvitað vorum við öskureiðir og þótti sem við værum misrétti beittir,“ segir Dave Lilley. „Það vorum við sem fundum miðin við Ísland og kenndum Íslendingum tæknina við veiðarnar. Aðvitað þótti okkttr súrt í broti að vera allt í einu reknir frá þeim miðum sem við töldum okkar heimamið, töldum okkur eiga hefðbundinn rétt til veiða á. En stjórnvöld tóku ekki rétt á þessum málum, það gat aldrei gengið að beita flotanum. Auðvitað átti að reyna á samninga, fá úthlutað ákveðnum kvóta, leyfa okkur að aðlaga okkur breyttum tímum smátt og smátt. Það var ekki gert og því varð bakslagið jafn erfitt og raunin varð.“<br> | ||
[[Mynd:Minnisvarði Sjómanna Sdbl. 1992.jpg|thumb|315x315dp|Minnisvarði Sjómanna stendur við Hessle Road.]] | |||
[[Mynd:Löndunarkarlar í Hull Sdbl. 1992.jpg|thumb|313x313dp|Löndunarkarlar í Hull nefndust „bobbers“. Hér er „below-man“ eða lestarmaður klár til að senda körfu upp.]] | |||
'''Blómlegt mannlíf á ný'''<br> | '''Blómlegt mannlíf á ný'''<br> | ||
En þótt rekja megi það beinlínis til aðgerða Íslendinga á sínum tíma að útgerð lagðist að mestu af frá Hull,hafa Íslendingar þó lagt sitt af mörkum til að byggja borgina upp á ný. Nokkrir Íslendingar hafa haslað sér völl á staðnum og þá aðallega sem umboðsmenn fyrir fisk frá Íslandi. [[Pétur Björnsson]] og [[Baldvin Gíslason]] eru báðir vel þekktir fyrir störf sín á því sviði, svo aðeins séu tveir nefndir. Fyrir dugnað og atorku slíkra manna hefur aftur komið kippur í atvinnulíf við dokkirnar, Hull er ennþá útgerðar- og fiskvinnslubær þótt ekki sé það í líkingu við það sem áður var.<br> | En þótt rekja megi það beinlínis til aðgerða Íslendinga á sínum tíma að útgerð lagðist að mestu af frá Hull,hafa Íslendingar þó lagt sitt af mörkum til að byggja borgina upp á ný. Nokkrir Íslendingar hafa haslað sér völl á staðnum og þá aðallega sem umboðsmenn fyrir fisk frá Íslandi. [[Pétur Björnsson]] og [[Baldvin Gíslason]] eru báðir vel þekktir fyrir störf sín á því sviði, svo aðeins séu tveir nefndir. Fyrir dugnað og atorku slíkra manna hefur aftur komið kippur í atvinnulíf við dokkirnar, Hull er ennþá útgerðar- og fiskvinnslubær þótt ekki sé það í líkingu við það sem áður var.<br> | ||
| Lína 88: | Lína 101: | ||
Það sem hér hefur verið að framan skrifað, á alfarið við það tímabil sem kennt hefur verið við síðutogarana enda þeir nátengdir blómatíma útgerðar á staðnum. Árið 1951 voru 168 síðutogarar gerðir út frá Hull. tíu árum síðar hafði þeim fækkað niður í 140 en rétt er að taka með í reikninginn að þá var skuttogaraöld að ganga í garð og lítið sem ekkert smíðað af síðutogurum.<br> | Það sem hér hefur verið að framan skrifað, á alfarið við það tímabil sem kennt hefur verið við síðutogarana enda þeir nátengdir blómatíma útgerðar á staðnum. Árið 1951 voru 168 síðutogarar gerðir út frá Hull. tíu árum síðar hafði þeim fækkað niður í 140 en rétt er að taka með í reikninginn að þá var skuttogaraöld að ganga í garð og lítið sem ekkert smíðað af síðutogurum.<br> | ||
Og eins og hér hefur áður komið fram, liggur margt skipa í Hull, sem aldrei verða framar gerð út til fiskveiða. Mörg þeirra skipa hafa hins vegar fengið ný hlutverk og þar kemur olíuvinnsla í Norðursjó fyrst og framst til. Margir þessara togara gegna þar þýðingarmiklu hlutverki við aðdrætti og aðra þjónustu; sjómennska hefur því ekki lagst af í Hull þótt með nokkuð öðru sniði sé en áður var.<br> | Og eins og hér hefur áður komið fram, liggur margt skipa í Hull, sem aldrei verða framar gerð út til fiskveiða. Mörg þeirra skipa hafa hins vegar fengið ný hlutverk og þar kemur olíuvinnsla í Norðursjó fyrst og framst til. Margir þessara togara gegna þar þýðingarmiklu hlutverki við aðdrætti og aðra þjónustu; sjómennska hefur því ekki lagst af í Hull þótt með nokkuð öðru sniði sé en áður var.<br> | ||
[[Mynd:Lord Jellicoe Sdbl. 1992.jpg|miðja|thumb|Lord Jellicoe, smíðaður 1962, enn í fullri notkun, en nú sem þjónustuskip við olíuborpallana.]] | |||
Mikill fjöldi útgerðarfyrirtækja hefur átt aldur sinn í Hull og hér verða þau helstu talin:<br> | Mikill fjöldi útgerðarfyrirtækja hefur átt aldur sinn í Hull og hér verða þau helstu talin:<br> | ||
| Lína 115: | Lína 128: | ||
'''Kingston Steam Trawling Co Ltd.'''<br> | '''Kingston Steam Trawling Co Ltd.'''<br> | ||
Fyrirtækið var stofnað 1897 og eins og fyrirtækið sjálft, þá báru skip þess nafnið Kingston, svo sem Kingston Jade og Kingston Peridot.<br> | Fyrirtækið var stofnað 1897 og eins og fyrirtækið sjálft, þá báru skip þess nafnið Kingston, svo sem Kingston Jade og Kingston Peridot.<br> | ||
[[Mynd:Starella Sdbl. 1992.jpg|miðja|thumb|Starella frá J Marr, nú borpallaskipið St. Matthew.]] | |||
'''Loch Fishing Co Ltd.'''<br> | '''Loch Fishing Co Ltd.'''<br> | ||
Eins og nafnið bendir til, var eigandinn skoskur og stofnaði fyrirtækið 1935. Nöfn togaranna hófust öll á Loch eins og skosku vötnin. Meöal þeirra voru Loch Doon og Loch Eriboll. 1954 var rekstur fyrirtækisins yfirtekinn af „H-unum“ stóru, Hudsons, Hamlings og Hellyers.<br> | Eins og nafnið bendir til, var eigandinn skoskur og stofnaði fyrirtækið 1935. Nöfn togaranna hófust öll á Loch eins og skosku vötnin. Meöal þeirra voru Loch Doon og Loch Eriboll. 1954 var rekstur fyrirtækisins yfirtekinn af „H-unum“ stóru, Hudsons, Hamlings og Hellyers.<br> | ||