Blik 1969/Á Grænlandsmiðum
Árið 1936 var ég vélstjóri á v/b Snorra goða, VE 188, sem var 24,62 lestir að stærð. Hann var eign Gunnars Ólafssonar og Co.
Eftir vetrarvertíð var báturinn leigður Óskari útgerðarmanni Halldórssyni í Keflavík til fiskveiða við Vestur-Grænland.
Hlutafélagið Norðurljósið gerði út þennan leiðangur. Aðalstofnendur þess voru menn frá Danmörku, Noregi, Færeyjum og svo Íslandi (Oskar Halldórsson).
Félag þetta tók á leigu hið fræga skip Artik, sem var búið frystitækjum til þess að frysta aflann, sem var aðallega lúða.
Norðmenn og Færeyingar voru með 4 „doríur“. Það voru þilfarsbátar 6-7 smálestir að stærð. Í þilfarinu voru göt fyrir karlana til að standa í. Fjórir menn voru á hverri „doríu“.
Í leiðangri þessum var 60 smálesta bátur frá Færeyjum með 12 manna áhöfn.
Við vorum 10 á Snorra goða. Skipstjóri var Finnbogi Kristjánsson frá Reykjavík, og voru flestir skipverjanna þaðan. Aðeins tveir frá Vestmannaeyjum, Axel Sveinsson og ég, sem þetta skrifa. Axel Sveinsson var 2. vélstjóri.
V/s Artik kom við í Keflavík á leið sinni til Grænlands og tók þar ýmsar nauðsynjar. Það lagði af stað vestur tveim dögum á undan okkur eða 1. júní en við 3. júní.
Við fengum sæmilegt veður á leiðinni, en mikill hafís reyndist vera við austurströnd Grænlands. Sökum hans komumst við hvergi nær ströndinni en svo sem 50 mílur. Loks komumst við í gegnum ísinn 80 mílur suður af suðurodda Grænlands. Eftir það gekkk ferðin ágætlega norður með Vesturströndinni. Við náðum til Færeyingahafnar eftir 8 sólarhringa siglingu.
Á leiðinni til Grænlands reyndi skipstjórinn okkar þrásinnis að ná talsambandi við Artik en án árangurs. Hún svaraði aldrei. Við héldum ástæðurnar þær, að hún væri svo langt á undan okkur, að hún heyrði ekki til okkar.
Þegar við komum til Færeyingahafnar, var Artik ókomin. Eftir tvo sólarhringa heyrðist í henni, og var hún þá 80 sjómílur suður af Færeyingahöfn. Hún kom til Færeyingahafnar eftir tvo sólarhringa. Okkur hafði flogið í hug, að hún hefði farið í hafið, en sem betur fór kom hún í höfn heilu og höldnu.
Einn Íslendingur var á Artik, og sagði hann okkur, að ferðalagið vestur hefði verið dálítið sérlegt.
Þegar þeir fóru frá Keflavík, var stefna tekin á Grænland, um það bil 300 sjómílur norðan við suðurodda landsins. Þar komu þeir að feiknamiklum hafís. Þá var breytt um stefnu og siglt í suðaustur alla leiðina 150 sjómílur suður fyrir suðurodda landsins, og svo í 200 mílna fjarlægð frá ströndinni norður með Grænlandi vestanverðu. Skipstjórinn á Artik var danskur, afar sérkennilegur og óviðfelldinn maður.
Í Færeyingahöfn var áður Eskimóabyggð. En þegar Færeyingar fengu höfnina, voru allir Eskimóarnir fluttir þaðan. Eftir var aðeins danski eftirlitsmaðurinn, sem bjó þar í myndarlegu húsi ásamt fjölskyldu sinni. Við höfnina var viðgerðar verkstæði, og unnu þar 3 Færeyingar yfir sumarið, því að þarna var mikið af færeyskum skútum. Inna þurfti því af hendi þar ýmiskonar viðgerðir fyrir þær, og voru viðgerðarstrákarnir fjörmiklir og hjálplegir.
Tveim dögum eftir að Artik kom, var farið út til veiða. Við notuðum aðallega lúðulínu. Hún var lögð í hallinu á veiðisvæðinu. Stanza varð lögn öðru hvoru til þess að lóða, kanna dýpið, með handlóði. Lúðan reyndist afar treg. Víða var leitað eftir henni, allt niður á 250 faðma dýpi. Á sjálfum fiskibankanum virtist vera feikimikið af þorski. Við lögðum eitt sinn 6 bjóð af þorsklínu og ég hef aldrei séð aðra eins ástöðu. Ég hygg, að fiskur hafi verið á hverjum þeim krók, sem komst til botns með beitu. Við söltuðum þennan afla og skipuðum honum síðar upp í móðurskipið, sem hét Anana, sem er grænlenzka og þýðir mamma.
Færeyingarnir tjáðu okkur, að meiri lúðu væri að fá inni í fjörðunum, og þar héldu þeir Færeyingar sig, sem stunduðu lúðuveiðarnar þarna að sumrinu. En þau lúðumið eru innan landhelgislínunnar og varðskip var stöðugt á verði. Færeyingarnir töldu það vandalaust að fara í kringum þau. Ekki væri annað en að leggja lúðulínuna bólalausa. Svo lánuðu þeir okkur áhald til þess að slæða hana upp. Allt heppnaðist þetta vel. Við lögðum línuna, slæddum hana síðan upp og öfluðum ágætlega. Oft sluppum við naumlega frá varðskipunum. Í eitt sinn skaut varðskipið á okkur 8 púðurskotum, en Snorri var hraðskreiðari en varðskipið, sem skaut, og bjargaði það okkur undan vendi laganna.
Eitt sinn vorum við að draga línu inni í firði í svarta þoku. Allt í einu er kominn árabátur upp að bakborðshliðinni á okkur. Maður með borðalagða húfu vindur sér inn fyrir öldustokkinn og tilkynnir okkur um leið, að við séum teknir í landhelgi.
Finnbogi skipstjóri var snar í snúningum og þrífur tvíhleypta haglabyssu, sem hann hafði við hendina, kallar til mannsins og segir honum, að hann láti skotið ríða af, ef hann hypji sig ekki burt á stundinni. - Veslings manninum brá svo hastarlega, að hann datt öfugur ofan í bátinn. Svo réru þeir félagar hans lífróður út í þokuna.
Byssan var óhlaðin og ekkert skot til í hana um borð.
Við höfðum sterkan hug til að komast til höfuðstaðar Grænlands, Goodthaab, en þangað máttum við ekki koma nema í lífsnauðsyn.
Um sumarið varð einn hásetinn veikur. Hann fékk svo mikla hæsi, að hann mátti naumast mæla. Farið var með sjúklinginn til Færeyingahafnar. Þar var þá staddur læknir frá Goodthaab. Hann hét að senda honum lyf.
Ekki komu lyfin, þótt tímar liðu, og manninum batnaði hæsin.
Nokkrum dögum síðar var afráðið að halda til Godthaabs og gera sér það til erindis, að sækja lyfin, enda þótt manninum væri bötnuð hæsin.
Komið var til Godthaabs seinni hluta dags. Við ætluðum hiklaust að leggjast að bryggju. En þar var þá hafnarvörður á verði. Kallaði hann til okkar, að við skyldum leggjast við akkeri í hæfilegri fjarlægð frá bryggjunni. Síðan kom hann um borð og spurðist fyrir um það, hvert erindið væri. Honum var tjáð það. Þá bað hann skipstjórann að koma með sér í land. Eftir svo sem hálfa stund kom báturinn aftur. Þá vandaðist málið heldur betur: Sjúklingurinn skyldi fluttur í land og lagður inn á sjúkrahús. Því neitaði maðurinn afdráttarlaust. Loks lét hann þó tilleiðast og fór í land með skipstjóranum. Tvær hjúkrunarkonur tóku við honum í sjúkrahúsinu og læknir og rannsökuðu þau hann mjög gaumgæfilega. Maðurinn svaraði spurningum þeirra ekki einu orði, en skipstjóri varð þá fyrir svörum.
Engin sjúkdómseinkenni fundust alvarleg, þó fékk hann lyf, og læknirinn óskaði honum skjóts bata.
Daginn eftir fór skipstjórinn þessá flot, að við fengjum að koma í land og skoða staðinn. Hafnarvörður flutti þá beiðni okkar til ráðamanna staðarins.
Svar fengum við frá þeim eftir tæpan sólarhring þess efnis, að landganga yrði ekki leyfð og bezt væri okkur sjálfum að hafa okkur á burt.
Þriðjudaginn 8. september lögðum við af stað frá Grænlandi til Íslands. Veðurblíðu fengum við suður með Grænlandi vestanverðu. Ekki fórum við þá suður fyrir suðurodda landsins. Sund nokkurt skilur suðuroddann frá meginlandinu. Það er 70 mílna langt. Mjög skemmtilegt var að sigla þar um sundið; himinhá fjöll beggja vegna og sundið sums staðar afarmjótt, ekki meira en 500-600 metra breitt. Ekki vorum við óhræddir að fara þessa leið, ef hafís reyndist vera við austurströndina. Til allrar hamingju reyndist þar alveg auður sjór.
Þegar við hefðum siglt 60 sjómílur austur í hafið frá austurströndinni, afréð skipstjórinn að snúa við, því að veðurútlitið var mjög ískyggilegt; djúp lægð við suðurodda Grænlands og spáð miklu hvassviðri. Við lögðumst á víkina á austurströndinni.
Að morgni þriðja dagsins var komið gott veður. Þá héldum við heim á leið. En að kvöldi þess dags skall mikla veðrið á við Ísland, þegar franska hafrannsóknarskipið fórst við Mýrar.
Hefðum við ekki snúið við og lagzt á víkina, hefðum við verið komnir langleiðina til Íslands, þegar veðrið skall á, og tel ég mjög miklar líkur fyrir því, að við hefðum ekki afborið það veður.
Til Reykjavíkur komum við að kvöldi 19. september. Létti þá mörgum, því að við vorum taldir af. Við sendum skeyti, þegar við lögðum af stað, en náðum ekki talsambandi fyrr en við vorum komnir langleiðina að Reykjanesi.