Herjólfur og Vilborg
- Sagan segir, að í fyrndinni hafi maður nokkur, að nafni Herjólfur, búið í dal þeim á Vestmannaeyjum, sem síðan er nefndur Herjólfsdalur. Er dalur sá á þrjá vegu umkringdur háum fjöllum, og veit móti haflandsuðri, vestan til á Heimaeyjunni, sem svo er kölluð; bær Herjólfs stóð í dalnum vestanverðum, undir háu snarbröttu hamrafjalli. Hann var sá eini af eyjarbúum er hafði gott vatnsból nærri bæ sínum, og komu því margir þangað til að beiðast vatns; en hann vildi engum unna vatns, nema við verði. Sagt er að Herjólfur hafi átt dóttur eina, er Vilborg hét, og var hún að skapferli ólík föður sínum og þótti henni hann harðdrægur, er hann seldi nábúum sínum vatnið. Stalst hún því til þess oft á nóttum, þegar karl vissi ei af, að gefa mönnum vatn. Einhverju sinni bar svo við, að Vilborg sat úti nálægt bænum og var að gjöra sér skó. Kom þá hrafn til hennar og tók annan skóinn, og fór burtu með hann. Henni þótti fyrir að missa skó sinn, stóð upp og fór á eftir hrafninum. En er hún var komin spölkorn frá bænum, féll skriða undramikil niður úr fjallinu og yfir bæ Herjólfs, sem þá var í bænum og varð undir skriðunni. En Vilborg átti hrafninum líf sitt að þakka; en það, sem bar til þess var það, að hún margsinnis hafði vikið hrafninum góðu, og var hann því orðinn henni svo handgenginn. Síðan segir sagan, að Vilborg hafi reist bæ, þar sem nú heitir á Vilborgarstöðum, og mælt svo fyrir, að tjörn ein, sem nú er suður undan bænum, skyldi Vilpa heita, og skyldi engum verða meint af vatni úr Vilpu, þó að það væri ekki sem fallegast útlits, og er hún almennt vatnsból frá bæjum þeim, er næst liggja. Það er og sögn manna, að vestan til í Vilborgarstaðatúni sé Vilborg grafin, og er þar enn í dag kallað Borguleiði. Í Herjólfsdal við ofanverða grjóthrúguna, sem féll á bæinn, er enn tær vatnslind, sem aldrei þrýtur, þó alls staðar annars staðar verði vatnsskortur. Skammt frá hrúgunni er og tjörn, og liggur að henni austanverðri vatnsrás, er út lítur að séu mannaverk á, og sér í mynni hennar, þar sem hún rennur út í tjörnina.
- Eftir séra Brynjólfi Jónssyni í Vestmannaeyjum. – Jón Árnason: Þjóðsögur II, 81
Heimildir
- Sögur og sagnir úr Vestmannaeyjum