Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 1991/Gígöldur og galsafjör

Lýður Ægisson:

Gígöldur og galsafjör

Höfundurinn sjálfur, hrekkjóttur og lævís, lygnir aftur augunum og lýgur.

Fjórir kanadískir fjölmiðlamenn komu til Vestmannaeyja eftir páskastoppið til að kynna sér atvinnulífið þar. Þeir byrjuðu á því að skoða fiskvinnslustöðvarnar og síðan skröngluðust þeir um eyjuna með allt sitt hafurtask sem var ekkert lítið og filmuðu allt í bak og fyrir. Þarna voru á ferðinni skemmtilegir karlar og á spurningum þeirra mátti greinilega heyra að þeir vissu meira um fisk og fiskvinnslu en gerist og gengur hjá vejulegum fréttamönnum. Þetta var á þeim tíma sem Kanadamenn voru sem harðastir í því að undirbjóða íslenska fiskinn á Ameríkumarkaðinum og fljótleg vaknaði sá grunur að þarna væru á ferðinni útsendarar frá kanadískum fiskframleiðendum sem einfaldlega væru að reyna að finna skýringu á því af hverju íslenski fiskurinn væri betri en sá kanadíski!

Eftir að þeir höfðu skoðað sig um í frystihúsunum og kynnt sér vinnubrögðin þar, sóttust þeir stíft eftir því að fá að fara í róður með netabát og varð það úr að þeir fengu að fara út með Bedda á Glófaxa. Aðfaranótt föstudags mættu þeir með draslið sitt niður á Nausthamarsbryggju og handlönguðu það um borð. Það var skítabræla og undir venjulegum kringumstæðum hefði Beddi alls ekki róið vegna veðurs. En Beddi á Glófaxa er ekki beint hrekklausasti maðurinn í Vestmannaeyjum og hann skipaði sínum mönnum að sleppa landfestunum. Síðan var haldið úr höfn og lét skipstjórinn eins og ekkert væri að veðri.
Beddi var með netin í kantinum, austan við gjá sem kallað er. Þangað er um það bil einnar og hálfrar klukkustundar sigling í góðu veðri frá Vestmannaeyjum.
Báturinn hans Bedda var hundrað tonna trébátur, óyfirbyggður. Ganghraði hans var 9 sjómílur í góðu veðri en datt niður úr öllu valdi ef siglt var á móti veðri. Það var svo sannarlega siglt á móti veðri í þetta skipti því það var stóra stormur. Við Klettsnefið tók Glófaxi fyrstu dýfuna og næstu þrjár klukkustundirnar höfðu hinir galvösku fjölmiðlamenn það á tilfinningunni að þeir væru í Texas á ótemjuhátíð! Sjálfur sat Beddi eins og klettur í brúarstólnum og var ekki annað að sjá á honum en að allt væri eðlilegt og að ósköp venjulegur dagur á sjónum við Íslandsstrendur væri framundan.
Sjónvarpskarlarnir voru sjóhraustir og spurðu heilmikið um veiðarnar og það fór ekkert á milli mála að þarna voru engir hvítflibbar á ferð. Það voru bölvuð læti í veðrinu en þegar þeir nálguðust trossurnar í kantinum versnaði sjólagið um allan helming og gestirnir voru orðnir ansi fölir þegar Beddi sagði sínum mönnum að nú skyldu þeir fara að galla sig því nú væru þeir komnir í bauju!
Forsprakki sjónvarpshópsins spurði Bedda hikandi hvort það væri virkilega hægt að draga net í svona látum. Beddi sneri sér að honum með undrunar svip og sagði" -Hvað áttu við maður? Þú ættir að koma hingað þegar hann brælir!!!
Hinn kyngdi nokkru sinnum en spurði Bedda ekki nánar að sinni út í aðfarir Íslendinga við fiskveiðar. Baujan var innbyrt með lagni og það söng og hvein í færinu í hvert sinn sem aldan lyfti bátnum. En svo slaknaði á færinu aftur þegar báturinn seig niður í öldudalinn og þá náðist að draga inn nokkra faðma af færinu áður en allt varð pinnað á ný. Þessar aðfarir minntu dálítið á risavaxið jó-jó!
Drekinn kom upp og sertinn var dreginn. Síðan kom fyrsta netið í rúlluna og það var fullt af þorski. Það er skemmst frá því að segja að í þessari trossu voru 6 tonn af fiski.

Bergvin Oddsson; atti sjónvarpsmönnum út í vitlaust veður.

Glófaxamenn létu sig hafa það að draga þessa eina trossu og áttu þeir í hinu mesta basli með að koma henni á sinn stað í kantinum aftur vegna látanna í veðrinu. En áhöfninni til mikillar undrunar komu sjónvarpskarlarnir út á dekk til að fylgjast með aðförunum og þegar trossan var loks komin í hafið aftur var ekki til þurr þráður á þeim kanadísku. Beddi,sem var farinn að hálf skammmast sín fyrir meðferðina á þessum ágætu mönnum tilkynnti áhöfninni að ekki yrði meira dregið að sinni. Hann var farinn að kunna ágætlega við þessa sjónvarpsgarpa og hafði ekki átt von á því að þeir yrðu svona sprækir. Ekki reyndu þeir að taka neinar myndir við þessar aðstæður enda ógerlegt og á leiðinni í land voru þeir eitthvað að kvarta yfir því að hafa ekki getað filmað ævintýrið. Þá sagði Beddi með hneykslunar svip "Þið verðið að fá ykkur vatnsheldar græjur greyin mín" Svo hló hann alveg eins og tröllkarl að þessu öllu saman.
Um kvöldið lygndi og veðurstofan lofaði góðu veðri daginn eftir. Þeir kanadísku voru ekki á því að gefast upp við það að ná myndum af netaveiðum við Íslandsstrendur og því var það að Beddi hafði samband við mig og sagði mér frá þessu sprelli og var greinilegt að hann var hrifinn af því hvað þessir gaurar voru harðir af sér. Hann vildi reyna að bæta þeim grikkinn en því miður var eitthvað bilað í vélinni hjá honum þannig að hann reiknaði ekki með því að komast á sjó daginn eftir. Það varð því að samkomulagi að sjónvarpskarlarnir fengu að fara með okkur á Ófeigi VE daginn eftir að vitja netanna. Klukkan 3 um nóttina voru þeir mættir með draslið um borð og eftir að búið var að ganga frá öllum þeim græjum lögðum við af stað. Það var komið fínasta veður. Netin átti ég vestan við Eyjar, nánar til tekið við Hvítbjarnarboðann. Þar voru fimm trossur en aðrar fimm trossur voru við Skötuhrygginn en hann er vestan við Surtsey. Þessi dagur átti eftir að verða mér eftirminnilegur á margan hátt. Það var laugardagur og greinileg tilhlökkun í körlunum mínum út af væntanlegu helgarfríi. Ég þóttist viss um að í dag yrði mikill kraftur í þeim við netadráttinn. Og ekki skemmdi það stemminguna að kanadísku sjónvarpsmennirnir voru með okkur í túrnum. Ég sagði mínum mönnum frá ferð þeirra með Glófaxa daginn áður og þótti þeim mikið til Bedda koma að láta sér detta í hug að framkvæma þetta sprell.
Þar sem ekki var nema klukkutíma sigling vestur að Hvítbjarnarboða, tók því ekki fyrir karlana að fara í koju á útstíminu Kokkurinn útbjó morgunverð. Hafragraut, skyr, slátur, egg, smurt brauð, og venjulega setti hann síðast á borðið kornfleks, Cherios og Kókópuffs. Honum þótti það ekki vera merkilegur matur fyrir vinnandi menn. "Þetta - var hann vanur að segja þegar hann skellti pökkunum á borðið - er sko fuglafóður og þið sem étið þetta eruð - furðufuglar!!!

Glófaxi VE 300.

Eftir að kokkurinn var búinn að útbúa morgunverðarborðið kom hann upp í brú til mín til að athuga hvort ég vildi ekki fá mér að borða. Þetta var dálítið einkennilegur vani hjá honum. Ég hafði verið með insúlínháða sykursýki í nokkur ár og mátti ekki borða neitt fyrr en klukkan átta á morgnana eða eftir að ég hafði fengið insúlín sprautu dagsins. Við vorum góðir vinir og hann gat aldrei sætt sig við það að ég missti alltaf af morgunverðarkrásunum hans út af sykursýkinni. „Þetta er bara ekki sanngjarnt Lýður minn. Þú situr bara hérna og sveltur á meðan úlfarnir éta frá þér matinn þarna niðri - Þeir eru eins og hrægammar í fuglafóðrinu." var hann vanur að bæta við.
"Hafðu engar áhyggjur af því Óli minn, ég þamba svo mikið kaffi á meðan þeir eru að puða á dekkinu að þegar upp er staðið þá er ég nú ekki viss um að kostreikningurinn sé þeim í hag."
Óli kokkur hellti kaffi í könnuna mína og var hugsi á svip. Ég saup á og eins og svo oft áður fann ég á kaffistyrknum að Óli hafði gefið sér tíma til að hella á könnuna sérstaklega fyrir mig. Ég vildi hafa sopann sterkan og það vissi sá gamli. Eftir að við vorum komnir fyrir Klettinn setti ég sjálfstýringuna á og kom mér vel fyrir í stólnum. Ég fann á mér að það var eitthvað sem Óla langaði að spyrja mig um og að lokum kom spurningin. "Það er eitt sem ég hef aldrei getað skilið í sambandi við þessa sykursýki þína. Ég veit að þetta insúlín sem þú þarft að sprauta þig með tvisvar á dag er baneitrað helvíti og ef ég mundi setja það í mig mundi ég steindrepast en hitt get ég ekki skilið að hverju í helvítinu þú mátt stundum ekki éta neitt en þess á milli étur þú allan andskotann eins og þér sé borgað fyrir það og meira að segja mylur þú stundum í þig sykur eins og ég veit ekki hvað?
"Eftir þessa ræðu saup kokkurinn vel á kaffinu og ég fann að nú yrði ég að svala forvitni hans. "Ég skal segja þér allt sem þú þarft að vita um þessi mál Óli minn en ég verð að byrja á því að biðja þig að þurrka allt út úr hausnum á þér sem þú heldur að þú vitir um þennan sjúkdóm sem kallaður er sykursýki.
"Óli samþykkti það og ég velti fyrir mér hvernig best væri að byrja fyrirlesturinn.

"Í fyrsta lagi er nafnið á þessum sjúkdómi kolvitlaust og margir halda að þeir sem ganga með hann megi alls ekki smakka sykur en það er tóm vitleysa. Ég þarf að borða sem svarar 60 sykurmolum á dag til að halda mér gangandi! Sykurinn virkar eins og bensín á bíl. Ef bensínið klárast úr tankinum á bílnum þá stoppar hann og sama er með mig og þig, ef við höfum ekki sykur í blóðinu þá setjum við bara tærnar upp. Það er ekki nóg með að nafnið á þessum sjúkdóm sé kolvitlaust heldur er þetta nafn á tveimur sjúkdómum sem að vísu eru skyldir á margan hátt en samt er regin mismunur á þeim. Sú sykursýki sem ég er með er nefnd INSÚLÍN HÁÐ sykursýki og stafar af því að það líffæri sem framleiðir hormónið insúlín, dó fyrir tímann. Verksmiðjan fór hreinlega á hausinn. Kviss bang búið.
Sorry, no more insulín! Þessa tegund sykursýki fá menn helst á æskuárum og er hún ólæknandi. Hina tegundina af sykursýkinni fá menn oftast eftir að þeir eru orðnir fullorðnir og einkum og sér í lagi ef þeir eru of feitir - eins og þú.... - og stafar hún þá af því að brisið sem framleiðir insúlínið hefur ekki undan að framleiða þetta hormón. Það eru til lyf til að örva brisið í svona tröllkörlum eins og þú ert sem fá þennan sjúkdóm en oft dugar í þeim tilfellum að fara einfaldlega í megrun.
Óli horfði hugsandi niður á bumbuna á sér og leit svo á mig kankvís á svip - " Hvernig stendur eiginlega á því að við eru allt í einu farnir að tala um bumbuna á mér? Ég hélt að ég hefði verið að spyrja þig um kramið í þér maður!

Ófeigur VE 324, áður Árni í Görðum.

Ég hló.- "Það er sennilega af því að ég hef áhyggjur af insúlínverksmiðjunni í þér Óli minn -Veistu að æðakerfið í þér er að minnsta kosti þrisvar sinnum lengra en í mér - hlunkurinn þinn - sem þýðir að brisið í þér þarf að framleiða óeðlilega mikið insulín til að halda þér á löppum?"
"Nú" -sagði Óli og leit aftur niður á íturvaxinn belginn. "Og hvað ætti ég svo að gera ef allt í einu kæmi í ljós að brisið í mér hefði ekki undan að framleiða?"
"Þú yrðir að fara í megrun kallinn minn, hvort sem þér líkaði það betur eða verr. Þegar fólk grennist styttist æðakerfið og það getur dugað eitt og sér til að brisið nái aftur að framleiða nóg insúlín í viðkomandi skrokk."
"Það er bara svona - er þetta nokkuð smitandi? "Nei , nei - svaraði ég - af hverju spyrðu? "Mér bara datt svona í hug að það hefði verið helvíti smart að fá þá smá smit rétt á meðan ég væri að ná af mér aukakílóunum"! - svaraði kokkurinn og hló.

Við fengum okkur meira kaffi ég lagaði stefnuna. Við vorum að nálgast Smáeyjar. Það var komið logn en undiraldan var þykk og báturinn svansaði dálítið á stefnunni. Talstöðin var stillt á rás 16 og bátarnir voru að tilkynna sig úr höfn hver á fætur öðrum. Kjartan á Múla var á vakt á radíóinu og mér þótti alltaf notalegt að heyra röddina hans í stöðinni. Óli þagði smá stund en síðan spurði hann: "En til hvers er þetta insúlín og af hverju þarft þú að sprauta því í þig?" "Þetta hormón er eggjahvítuefni og þessvegna er ekki hægt að taka það inn í pilluformi. Maginn mundi bara melta það. Þeir sem eru með hina tegundina af sykursýkinni taka aftur á móti inn pillur sem örva brisið en í mínu tilfelli er brisið einfaldlega dautt líffæri. Insúlínið virkar eiginlega sem nokkurs konar lykill að frumunum. Ef það er ekki til staðar í líkamanum kemst sykurinn ekki inn í blóðfrumurnar. Þá hækkar blóðsykurinn upp úr öllu valdi og kerfið fer allt í klessu. Aftur á móti ef ég mundi sprauta mig með insúlíni en ekki borða neinn sykur á eftir þá mundi blóðsykurinn lækka niður úr öllu valdi og þá færi kerfið líka í klessu! Þannig að það sem ég er alltaf að reyna að gera er að halda þessu kerfi gangandi með því að lækka blóðsykurinn með insúlíni og hækka hann svo aftur með sykri!"
Óli þagði smá stund eftir þessa ræðu mína en sagði svo: "Djöfulsins rugl er þetta. Þú ætlast þó ekki til að nokkur maður skilji þessa vitleysu?"
"Nei - svaraði ég - Auðvitað ætlast ég ekki til þess, en því miður verð ég að trúa þessu rugli" "En hvað mundir þú gera ef ekki væri til insúlín? spurði Óli þá.
"Ég mundi ekki gera neitt - svaraði ég - vegna þess að ég hefði drepist fyrir nokkrum árum úr sykursýki!
"Þú ert alveg kexruglaður" - sagði kokkurinn og skvetti restinni úr könnunni sinn út um gluggann. "Ég kem með sprautuna og galdraefnið þitt klukkan hálf átta. Ekki þýðir að hafa þig bensínlausan héruppi, karlgreyið". Síðan snaraði Óli sér niður stigann til að kanna ástandið í borðsalnum.
Nú var farið að styttast í fyrstu baujuna og strákarnir gerðu sig klára til að byrja að draga netin. Enn var myrkur og því var of snemmt fyrir þá kanadísku að taka fram myndavélarnar en tveir þeirra komu samt út til að fylgjast með því sem var að gerast á dekkinu. Vel gekk að draga, enda voru netin ekki á djúpu vatni þarna og trossurnar ekki nema 12 net að lengd. Það var eitt tonn af aulaþorski í fyrstu trossunni og ég sá að gestirnir voru alveg hissa á því hversu stór fiskurinn var. Ég var það reyndar líka en lét ekki á neinu bera. En þegar ég ætlaði að fara að leggja trossuna aftur gerðist einkennilegt atvik. Greinilegt var að þessi stóri þorskur hafði komið í netin sem lágu alveg klest utan í boðanum en þar var dýpið 42 faðmar. Ég vildi því reyna að koma trossunni aftur á þennan stall vestan í boðanum.
Aðeins vestar dýpkaði um 3 faðma en austan við var sjálfur Hvítbjarnarboðinn og efst á honum var aðeins 11 faðma dýpi. Ég varð því að vanda mig við lögnina. Þegar ég var búinn að möndla mig til og ætlaði að fara að kalla á stýrimannin til að byrja að leggja trossuna, fann ég að eitthvað óvenjulegt var að gerast. Um leið og ég kveikti dekkljósið og leit út varð algjör ringulreið á dekkinu. Karlarnir köstuðu sér í dekkið og reyndu að ná sér í góða handfestu, æpandi og kallandi. Ég vissi ekki hvaðan á mig stóð veðrið en er ég leit út um stjórnborðsgluggann varð ég heldur betur hissa. Það sem við augum blasti var himinhár, kolgrænn veggur! Svona risaalda eins og maður sér stundum í sjónvarpinu með sólbrúnum brimskíðakappa innaní! Eini munurinn var sá að núna var þessi viðbjóður að hvolfast yfir bátinn í masturshæð og það var síður en svo þægileg tilfinning. Aldan var komin svo nálægt bátnum að það var ekki einu sinni tími til að gera í buxurnar hvað þá meira! Við lágum alveg þvert fyrir henni og það eina sem ég gat gert var að kúpla frá vélinni. Svo skall hún á bátnum - kjaftfyllti dekkið og allir fóru í bólakaf.
Það var fátt sem minnti á brimskíðakappana í sjónvarpinu og fallegu öldurnar þeirra, næstu mínúturnar. Báturinn kastaðist yfir á bakborðshliðina og rann heillengi þannig undan öldunni og allan tímann horfðum við á vegginn kolgrænan yfir okkur. En smá saman hjaðnaði þessi risa alda út, án þess að brotna og eftir óratíma að því er mér fannst hreinsaðist sjórinn út af dekkinu og sem betur fer hafði enginn meiðst við þessi ósköp. Það var ekki þurr þráður á körlunum og allir drifu sig inn til að skipta um föt. Trossan var að sjálfsögðu öll í flækju og þegar strákarnir höfðu skipt um föt drifu þeir sig út til að greiða trossuna. Á meðan á því stóð komu sjónvarpskarlarnir upp í brú til mín og óð heldur betur á þeim. Tveir þeirra höfðu verið á dekkinu og annar þeirra sagðist aldrei fyrr hafa séð neitt svona “rosalega grænt á ævinni!” Hinir tveir höfðu verið inni í borðsal og þegar aldan skall á bátnum, fengu þeir skyrið, hafragrautinn og allt fuglafóðrið í fangið ásamt diskum, könnum og öðru tilheyrandi tólf manna morgunverðarborðhaldi um borð í íslensku fiskiskipi!

Sá sem stjórnaði hópnum sagði: "Rosalega hefði verið gaman að ná þessu á filmu". Þá gat ég ekki á mér setið að stríða þeim aðeins og svaraði. "Farið þið bara út með myndavélarnar og dótið, ég skal bara sigla á sama stað aftur og svo endurtökum við þetta; "Hann var alveg svakalega fljótur að svara: "Nei nei, vertu ekkert að því vinur."
Er hér var komið sögu var farið að birta af degi og ekki komu fleiri brimöldur yfir Hvítbjarnarboðann. Það var stafalogn og fyrir vikið var þetta atvik ennþá furðulegra.

Á mínum fyrstu árum í Vestmanneyjum hafði ég oft setið á netaloftinu hjá Eyfa á Bessastöðum og Björgvin í Úthlíð og hlustað á þessar gömlu skipstjórakempur rifja upp sögur frá sinni sjóaratíð. Þeir höfðu frá ýmsu merkilegu að segja en stundum var ekki frítt við að mér þætti þeir ýkja svolítið þegar þeir voru að lýsa sjólaginu í Vesturflóanum og þeim uppátækjum sem Ægir konungur gat tekið uppá við Hvítbjarnarboðann og fleiri boða við Vestmannaeyjar en eftir þessa reynslu veit ég að þeir meintu hvert orð sem þeir sögðu og síðan hef ég borið fulla virðingu fyrir þessu svæði og ráðlegg öllum sem þarna þurfa að starfa eða sigla um, að gera slíkt hið sama.
Jæja, þetta var nú bara byrjunin á þessum degi og enn átti ýmislegt skrítið eftir að ske. Við áttum þarna sex trossur og í þeim öllum var aulaþorskur frá einu tonni og mest tvö og hálft tonn. Þetta voru allt 10 til tuttugu og fimm kílóa fiskar og greinilegt var að kanadísku sjónvarpsmennirnir höfðu aldrei séð svona stóran þorsk. Ég laug því að sjálfsögðu að allur okkar fiskur væri svona yfirleitt á Íslandsmiðum en ég var alveg jafn hissa og þeir á þessu. Þetta var eini dagurinn á þessari vertíð sem við fengum svona jafnstóran fisk.
Restin af netunum var vestan við Surtsey og á leiðinni þangað suðureftir var glatt á hjalla um borð. Mikill galsi var í strákunum því þeir sáu fram á að við yrðum snemma í landi þar sem vel hafði gengið að draga fyrra partíið. Undanfarna daga hafði ekki verið mikill afli í þeim trossum sem voru við Skötuhrygginn.

Frár VE 78

Kanadamennirnir voru á ferð og flugi við að filma og dáðust af útsýninu og vinnubrögðum karlanna minna. Strákarnir höfðu, eftir að þeir voru búnir að jafna sig eftir baðið í stóru öldunni, logið því að aumingja sjónvarpskörlunum að þetta væri alltaf að gerast og sennilega væri skýringin á þessu undarlega sjólagi sú að botninn í kringum Ísland væri alveg morandi af virkum eldgígum sem spýttu sjónum svona upp í loft og enginn vissi hvar næsta GÍG ALDA kæmi upp!
Kanadamennirnir skimuðu í allar áttir og biðu spenntir eftir því að ná svona öldu á filmu.
En ekkert gerðist í þeim dúr enda höfðu flestir gígar á þessu svæði dáið út fyrir um það bil fimm þúsund árum.
Vel gekk að draga fyrstu fjórar trossurnar og var smá reytingur af ufsa í þeim. Eitt til tvö hundruð fiskar í hverri trossu. Þegar við byrjuðum á síðustu trossunni fengu myndatökumennirnir umbun erfiðisins því að hún var hreinlega full af ufsa. Hún bara flaut upp! Það tók tvo tíma að draga hana og í henni voru 2000 fiskar eða um það bil tólf tonn af ufsa! Og auðvitað létu strákarnir eins og þetta væri bara daglegt brauð á íslenskum fiskibát að fá svona afla í einni trossu en sannleikurinn var sá að enginn okkar hafði verið með í svona ævintýri áður. Klukkan fjögur um daginn lögðumst við að bryggju í Vestmanneyjum með tuttugu og tvö tonn af fiski og fjóra káta kanadíska sjónvarpsfréttamenn sem eflaust voru reynslunni ríkari eftir þessa daga á miðunum við Eyjar. Fyrst með Bedda á Glófaxa og köppunum hans í kolvitlausu veðri úti í Kanti og síðan með okkur á Ófeigi í rjómablíðu og himinhárri - kolgrænni GÍGÖLDU og furðufiskiríi!
Þeir kvöddu okkur glaðir í bragði en hræddur er ég um að ekki hafi allir trúað lýsingum þeirra af sjómennsku Íslendinga við heimkomuna til Kanada!

Maður fyrir borð
Það var þokkalegt veður er við héldum úr höfn. Klukkan var tvö um nótt. Veðurstofan hafði spáð vaxandi suðaustan átt þegar liði á daginn. Ég ákvað því að róa snemma þennan dag til að geta dregið sem mest áður en veðrið skylli á. Undanfarna daga hafði verið foráttubrim en eitthvað virtist hafa slegið á brimið í bili að minnsta kosti.
Klukkan hálf fjögur tókum við fyrstu baujuna. Það var létt á belgjunum og hundurinn var uppi sem þýddi að það væri straumlétt. Það gekk vel að draga fyrstu tvær trossurnar. Til þess lágu fleiri en ein ástæða. Það var laugardagur og á morgun yrði ekki róið og menn sáu fram á langþráð helgarfrí eftir erfiða viku. Venjulega gekk betur að draga á laugardögum en aðra daga vikunnar. Þá hljóp galsi í mannskapinn og skapaðist góð stemming sem aftur skilaði sér í fjörugum vinnubrögðum. Allir lögðust á eitt við að klára það sem þurfti að gera til að geta komist sem fyrst í helgarfríið.
Á fyrstu tveim trossunum var sjólag og straumar einnig hagstætt en um sjöleytið jókst brimið verulega og sjó tók að þyngja. Það var mikill galsi í körlunum og sama var að segja um talstöðvarviðskiptin. Flestir höfðu róið snemma og menn göntuðust ótæpilega í stöðina.
Um áttaleytið kom einn hásetinn upp í brú til mín og sagðist endilega vilja gera smá tilraun sem hann væri búinn að vera að pæla í alla vertíðina.

Hann var kallaður Siggi þessi háseti og var töluverður grallari en ágætis verkmaður og skemmtilegur strákur. Ég vildi fá að vita meira um þessa tilraun og ekki stóð á því að útskýra það nánar.
"Ég ætla að snara baujuna alveg eins og þeir gera í kúrekamyndunum!" sagði Siggi grafalvarlegur. "Ég er alveg sjúr á því að það er enginn vandi ef þú leggur almennilega að henni."
"Er ekki allt í lagi heima hjá þér Siggi minn" spurði ég "Ég hélt að gamla aðferðin með krökunni væri sú besta sem upp hefur komið til að ná baujunni,".
"Jú jú, það er allt í lagi með þá aðferð en þú bara verður að leyfa mér að prufa þetta annars fæ ég ekki frið fyrir strákunum alla helgina. Ég veðjaði við þá um að ég gæti snarað baujufjandann í fyrstu tilraun og ég æfði mig alveg helling á einum bryggjupollanum í gærkvöldi og okkar á milli get ég sagt þér að ég er viss um að ég vinn veðmálið ef þú leggur pent að henni."
"Ókey, Siggi minn, ég skal reyna að vanda mig svo að þú tapir ekki veðmálinu en segðu mér annars. -Hvað er í vinning?
"Vodkaflaska" svaraði hann og snaraði sér út á dekk til að undirbúa verkið!.

Brimið hafði aukist mikið síðasta klukkutímann en vindur var enn hægur þegar ég renndi bátnum að baujunni. Siggi var búinn að útbúa snöru og sveiflaði henni í kringum sig og þóttist vera Lukku Láki en mér fannst hann nú frekar minna á Hallbjörn kántrí eða Johnny King þegar þeir voru upp á sitt besta! Strákarnir fylgdust spenntir með tilþrifunum hjá Sigga og gáfu honum góð ráð. Ég vandaði mig eins vel og ég gat við að leggja að baujunni en í fyrstu tilraun lenti ég of langt frá og undir venjulegum kringumstæðum hefði baujan náðst með krökunni en Siggi heimtaði að ég leggði betur að svo að hann gæti sannað sína aðferð og djúsað frítt um kvöldið!
Í næstu tilraun gekk allt eins og í sögu. Baujan rann aftur með bátnum í meters fjarlægð og kúrekinn var kominn með sigurglott á vör. Um leið og hann sveiflaði snörunni kom stór alda undir bátinn og kastaði honum yfir bakborða. Siggi greyið var í miðri sveiflu og það næsta sem við sáum var að hann setti iljarnar upp og hvarf yfir lunninguna og stakkst á hausinn í hafið!! Þegar hann kom aftur upp úr dýfunni var hann allur flæktur í snörunni en sem betur fór hafði hann sett hinn endann fastan um borð þannig að ekki var neitt vandamál að ná tökum á honum. En þó gekk illa að ná honum um borð vegna þess að eftir að karlarnir voru búnir að átta sig á því hvað hafði gerst og skildu að kúrekinn var ekki í neinni lífshættu hlógu þeir svo mikið að þeir ætluðu aldrei að ná honum um borð.
Maggi Emils stýrimaður var uppi í brú þegar drengurinn sveif yfir lunninguna og þegar hann sá hvað gerðist datt upp úr honum um leið og hann snaraðist út til að hjálpa strákunum "Vá sástu þetta. Ég hélt að hann ætlaði að snara baujuna en svo trítlar hann bara eftir henni !!! "
Eftir að Siggi var kominn um borð var hann drifinn í þurr föt og galsinn í strákunum var mikill. Einn þeirra fullyrti að kúrekinn hefði verið svo snöggur að snúa sér við í sjónum að hárið á honum hafi ekki náð að blotna í gegn!.

Magnús Emilsson

Blautur koss
Um tíuleytið vorum við að draga næstu trossuna þegar þykk alda reið undir bátinn og skipti það engum togum að báðir teinarnir hrukku í sundur. Við vorum á góðum botni þarna og ég ákvað að reyna að slæða trossuna upp strax. Það var reyndar kominn haugasjór og vindur var að snúast til suðaustanáttar en með heppni átti þetta að takast. Það var alltaf slæmt að þurfa að skilja eftir niðurslitin net yfir helgi. Karlarnir settu krökuna út og síðan var byrjað að slæða eftir trossunni. Það vantaði sjö net af henni. Sjólagið var orðið mjög einkennilegt. Suðvestan brimið virtist ekki ætla að ganga niður og á sama tíma rauk hann upp á suðaustan. Flestir bátarnir í kantinum voru hættir að draga og höfðu tekið stefnuna til lands. Klukkan ellefu gafst ég upp við að reyna að ná upp netunum sem höfðu slitnað niður og við hífðum upp krökuna. Við áttum eftir að leggja eina trossu sem var bakborðsmegin í bátnum og það sem við höfðum náð af trossunni sem slitnaði, u.þ.b. tíu net. og var sú trossa í stjórnborðsganginum. Sjólagið var orðið slíkt að ég ákvað að reyna ekki að leggja netin í kantinn. Ég lensaði inná brún á hægustu ferð á meðan strákarnir gerðu trossurnar klárar til að leggja þær. Sjólagið var orðið slíkt að ekki var þorandi að hafa þessi net á dekkinu og því var ekki um annað að ræða en að reyna að koma þeim í hafið sem fyrst svo að hægt væri að gera bátinn almennilega sjókláran fyrir heimsiglinguna.
Maggi stýrimaður kallaði til mín að allt væri orðið klárt og við byrjuðum að leggja trossuna bb. megin. Það voru ekki farin nema þrjú net þegar ég sá brotið myndast fyrir aftan bátinn. Ég kallaði til strákanna sem voru við lögnina að þeir skyldu koma sér í skjól en þeir höfðu þá séð hvað var að gerast og voru þegar búnir að skorða sig af.
Brotið skall aftan á okkur bb.megin og það skipti engum togum að báturinn hentist á stjórnborðshliðina. Ég kúplaði strax frá skrúfunni. Þetta gerðist svo snöggt að ég hafði ekki tíma til að loka brúarglugganum og fékk því votan og óvæntan koss á andlitið. Sjórinn flæddi inn um brúargluggann og það var skrýtin reynsla að sitja þarna á kafi í sjó og glápa inn í ölduna. Eftir drjúga stund lyftist mastrið úr sjónum en báturinn lá eftir sem áður á hliðinni. Ég náði að teygja mig í talstöðina og kallaði í Glófaxa VE sem var kominn langleiðina að Bjarnarey og sagði Bedda hvernig komið væri fyrir okkur. Þeir á Glófaxa snéru þegar uppí veðrið og lögðu af stað í áttina til okkar.
Skömmu eftir að ég náði sambandi við Bedda, byrjaði báturinn að rétta sig við en aftur kom á hann ólag sem skellti honum niður aftur. Allt lauslegt af dekkinu hafði skolast fyrir borð við fyrra ólagið. Dekkfjalir, belgir og fleira dót rak í burtu og hvarf útí veður og vind. Karlarnir höfðu allir náð að skorða sig vel af þegar brotið skall á skipinu nema kokkurinn sem var staddur í borðsalnum við eldavélina bb. megin. Hann hafði náð að grípa í kenginn á kýrauganu og þegar báturinn lagðist á hliðina hékk hann í kengnum á tveim fingrum þar til fór að rifna skinnið á milli fingranna. Þá varð hann að sleppa og kastaðist þvert yfir borðsalinn og skall þar í þilið.

Ekki veit ég hversu lengi báturinn lá á hliðinni en það voru þó nokkrar mínútur. Það gerist svo margt í einu á svona augnablikum að eftir á er maður alveg ruglaður. En að lokum rétti báturinn sig við og það var mikil ringulreið sem við sjónum okkar blasti. Stjórnborðstrossan var öll í flækju og megnið af henni utanborðs ásamt færunum og baujunum. Ég lét strákana skera á bakborðstrossuna sem við höfðum verið að leggja og það var virkilega gaman að sjá vinnubrögðin hjá þeim þegar þeir áttuðu sig á því að báturinn myndi ekki fara niður. Á örfáum mínútum náðu þeir að gramsa trossuna og færa flækjuna inn fyrir borðstokkinn og njörva það niður sem eftir var á dekkinu. Það var ekki að sjá hik á neinum þeirra á meðan á þessu stóð. Maggi stýrimaður var eins og naut í flagi og stjórnaði málunum eins og herforingi og þegar allt var orðið sjóklárt leit hann glottandi upp í brúargluggann og sagði hinn rólegasti þar sem hann stóð ofan í netaflækjunni.
"Ætlarðu að leggja þessa trossu hérna líka Karlpungur ?!!"
Siggi hásetinn snjalli sem gekk nú undir nafninu Lukku Láki eftir æfintýrið með snöruna fyrr um morguninn, kom skömmu seinna inn í brú til mín rennandi blautur og bölvaði hressilega.
"Ég veit að það er laugardagur og ég veit líka að maður á að fara í bað á þeim degi en er það ekki full mikið þrifnaðaræði að vera búinn að fara tvisvar í bað fyrir hádegi -ha.?"

Tannpína
Maggi Emils vinur minn sagði mér einu sinni sögu af því er hann fékk óþolandi tannpínu úti í ballarhafi. Hann reyndi að harka af sér en þegar verkurinn var að gera hann vitlausan ákvað hann að fara upp í brú og ræða við kallinn. Skipstjórinn hlustaði þögull á Magga, skipaði honum síðan að opna kjaftinn upp á gátt, glápti smá stund upp í hann og spurði síðan: "Hvor gómurinn er það„?
Þe, þe, þetta er jaxl í efri gómnum stundi Maggi. En hann komst ekki lengra í lýsingunni. "Við reddum þessu", sagði kallinn, glotti og klappaði Magga kumpánlega á öxlina.
Magga til mikillar undrunar virtist honum skipstjórinn vera fullur samúðar. Hann elti karlinn inn í skipstjóraklefann en þar var meðalakistan geymd. Þar byrjaði karlinn að tína upp úr kistunni þau tól og tæki sem hann taldi sig þurfa að nota við tanntökuna. Fyrst tók hann upp kolryðgaða töng og lagði hana á borðið. Næst tók hann upp úr kistunni nál og tvinna og tautaði um leið. "Vissara að hafa þetta við hendina ef það skyldi rifna út úr kjaftvikjunum á þér í þessum bölvaða veltingi,,.
Nú var farið að fara um Magga sem spurði áhyggjufullur. "Ætlarðu ekki að deyfa mig áður en þú tekur tönnina?"
"Þarf þess ekki - það steinlíður yfir þig þegar ég byrja að bora" sagði karlinn um leið og hann tók upp borvél að Black & Deccer gerð og fór að paufast við að setja í hana þriggja millimetra bor. Þá hljóp Maggi út og fimm mínútum seinna var hann kominn í bullandi fiskaðgerð úti á dekki og tannpínan var horfin eins og dögg fyrir sólu!

Guðfinnur Þorgeirsson, frá Hamri. Öll mein bætt með brennsluspritti.

Galdrameðalið
Ég var stýrimaður í eitt og hálft ár á 100 tonna bát frá Vestmannaeyjum sem hét Árni í Görðum. Skipstjórinn hét Guðfinnur og var úrvalsmaður í alla staði og sótti sjó af miklum krafti. Hann læknaði alla kvilla bæði hjá sjálfum sér og áhöfninni með sama meðalinu. Galdrameðalið var -brennsluspritt - Guðfinnur hafði tröllatrú á sprittinu og notaði það óspart á liðið. Magaverkur - ein matskeið á fastandi maga. Tannpína - teskeið í holuna o.s.frv. Einu sinni fékk hann sjálfur slæma ígerð í fingur, sem hafðist illa við. Finnur var með þær stærstu hendur sem ég hef séð á nokkrum manni. Jæja - nú var einn fingurinn illa bólginn og minnti einna helst á nautstittling með vessandi kýli!
Ég spurði kallinn hvort hann ætlaði ekki að láta lækni líta á meinið. „Nei Lýður - ég ætla sko að lækna þetta sjálfur í nótt drengur minn" svaraði hann og brosti út í annað. Síðan fór hann og sótti sprittið sitt góða, heftiplástur og SMOKK.
Smokknum rúllaði hann upp á fingurinn og helti síðan spritti ofaní hann og batt vel og vandlega fyrir, ofan við sárið. Ekki gat ég séð nein svipbrigði á Guðfinni skipstjóra við þessar aðfarir. Hann var hörkutól. Þegar þessu var lokið stóð karlinn upp og bauð okkur góða nótt og hvarf inn í klefa sinn. Daginn eftir fór ég upp í brú til hans og var hann þá nýbúinn að taka af sér smokkinn. Mér krossbrá. Puttinn var skjannahvítur og allur samanskroppinn og líflaus og vægast sagt var fátt við hann sem minnti á stolt nautsins. En ígerðin var steindauð líka. Það var sama hvað það var, sprittið læknaði allt! Nokkru eftir að þetta atvik átti sér stað uppgötvaði ég mér til mikillar armæðu og skelfingar að ég var kominn með blæðandi gyllinæð. Ekki þorði ég fyrir mitt litla líf að segja Guðfinni frá þeirri meinsemd og flutti mig yfir á annan bát í hvelli!

Æ tíðari sjón í Eyjum að sumarlagi. Skemmtisnekkja fyrir Eiðinu meðan farþegarnir spóka sig í landi.

• Efnisyfirlit: Sjómannadagsblað Vestmannaeyja