Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 1972/ Rannsóknarstofnun fiskiðnaðarins

Frá rannsóknarstofnun fiskiðnaðarins í Vestmannaeyjum

ÞAÐ HEFUR lengi verið um það rætt meðal forráðamanna fiskiðnaðarins í Vestmannaeyjum, að nauðsynlegt væri að koma hér upp rannsóknarstofu fyrir fiskiðnaðinn.
Samkvæmt óskum héðan úr Eyjum, samdi dr. Þórður Þorbjarnarson forstjóri Rannsóknarstofnunar fiskiðnaðarins í Reykjavík greinargerð um þetta mál árið 1970. Þar sagði m. a.
„Ég hefi verið beðinn að segja álit mitt á því, hvort ég teldi þörf fyrir rannsóknastofu í Vestmannaeyjum, er starfaði fyrir fiskiðnaðinn þar.
Miðað við aflamagn og aflaverðmæti eru Vestmannaeyjar annaðhvort stærsta eða önnur stærsta verstöð landsins. Á s.l. ári voru fluttar út þaðan fiskafurðir fyrir 921.400 þús. krónur, en það samsvarar 12% af heildarútflutningi sjávarafla landsmanna (ca. 1400 milljónir árið 1911).
Í Vestmannaeyjum eru stundaðar allar höfuðgreinar fiskiðnaðarins og framleiddar flestar íslenzkar sjávarafurðir, að undanskildum rækju-og skelfiskafurðum og lifrarmjöli. Fjögur stór hraðfrystihús eru á staðnum, tvær fiskimjölsverksmiðjur, ein niðursuðuverksmiðja, ein lifrarbræðsla og margar saltfisk- og skreiðarverkunarstóðvar.
Þessi fjölþætti fiskiðnaður styðzt sem stendur, hvað rannsóknir snertir, að mestu við þá þjónustu, sem hægt er að veitt honum frá Reykjavík. Að vísu er nokkur aðstaða til rannsókna og efnafræðilegs eftirlits í báðum fiskimjölsverksmiðjunum og í lifrarbræðslunni, en enginn kunnáttumaður á rannsóknarsviðinu starfar við þessi fyrirtæki, og er rannsóknaaðstaðan því lítið notuð.
Ég tel, að fiskiðnaðurinn í Vestmannaeyjum styðjist við ófullnægjandi eftirlit og rannsóknir, þar á staðnum, og hann hafi beðið tjón við það. Eg tel einnig, að það yrði hagkvæmara að setja á stofn eina allsherjar rannsóknastofu, sem miðuð yrði við þarfir iðnaðarins, heldur en að hvert fyrirtæki leysti þetta mál út af fyrir sig.
Verkefni rannsóknarstofnunarinnar yrðu fyrst og fremst fólgið í því að annast rekstrareftirlit fyrir framleiðendur. Hjá fiskimjölsverksmiðjunum yrði t. d. fylgst með efnatöpum, hráefni og afurðir efnagreindar reglulega og vakað yfir notkun rotvarnarefna. Hjá lifrarbræðslunni yrði um hliðstætt eftirlit að ræða, að öðru leyti en þvi, að ekki þarf neitt eftirlit með notkun rotvarnarefna þar. Hjá frystihúsunum yrði t. d. fylgzt með hreinlæti á vinnustað og í því sambandi gerðar gerlatalningar á afurðum o. fl. Fyrir saltfisk- og skreiðarframleiðendur yrðu gerðar rakaprófanir á framleiðslunni o. fl.
Þá myndi iðnaðurinn hafa af rannsóknarstofunni margvíslegt annað hagræði, t. d. gæti starfstíð hennar verið honum til ráðuneytis í ýmsum málum eftir því sem tími og geta leyfðu.“

Þann 13. febrúar 1971 héldu forráðamenn Dr. Þórður Þorbjarnarson fiskvinnslufyrirtækjanna í Vestmannaeyjum fund, þar sem einróma var samþykkt að vinna að stofnun rannsóknastofu. Var samþykkt að greiða stofnkostnað í hlutfalli við framleiðsluverðmæti fyrirtækjanna á næstu árum, en fyrir lá, að Rannsóknarstofnun fiskiðnaðarins lofaði stuðningi við rekstur stofunnar. Að fengnu samþykki allra fiskvinnslufyrirtækjanna hér var undirbúningi málsins haldið áfram. Sótt var um framlag úr ríkissjóði til stofnunarinnar. Var Rannsóknarstofnun fiskiðnaðarins í Reykjavík veitt 1 milljón króna til reksturs stofnunarinnar hér í Eyjum árið 1972.
Samningur var gerður milli fiskvinnslufyrirtækjanna um stofnun rannsóknastofu og gert hefur verið uppkast að skipulagsskrá fyrir stofnunina, sem ber heitið Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins í Vestmannaeyjum. Þar segir m. a.:
„Tilgangur stofnunarinnar er að koma á fót rannsóknarstofu með fullkomnustu tækjum og búnaði til þess að vinna hvers konar rannsóknarstörf í þágu fiskvinnslu og fiskiðnðar í Vestmannaeyjum, svo og til rannsóknar á fleiri sviðum atvinnugreina í Vestmannaeyjum, eftir því sem stjórn stofnunarinnar síðar kann að ákveða og fé að verða veitt til. Er ákveðið að við stofnunina verði að jafnaði gott safn fagbóka, en stofnunin skal starfa í nánum tengslum við opinberar rannsóknarstofnanir sjávarútvegs og fiskiðnaðar og er heimilt að fela slíkri stofnun daglegan rekstur rannsóknrstof-unnar eða Ijá henni afnot taskja og búnaðar sjálfseignarstofiiunariniiar. Stofnunin skal og starfa í nánum tengslum við fiskvinnsluskóla, sem komið verður á fót í Vestmannaeyjum samkvcemt ákvceðum laga nr. 55 frá 15. aprtl 1971 um fiskvinnsluskóla." Undirbúningur allur er nú kominn vel á veg. Húsnæði að flatarmáli um 150 fermetrar hefur stofnunin í húsi Vinnslustöðvarinnar h.f. við Friðarhöfn. Búið er að kaupa flest tæki til stofunnar. Innréttingar og annar undirbúning-ur er kominn vel á veg, svo að forfallalausu verður hægt að hefja starfsemi í nýjum húsa-kynnum í endaðan júní. Ráðinn hefur verið forstöðumaður stofnunar-innar Össur Kristinsson efnaverkfræðingur. Hann fluttist hingað með fjölskyldu sinni í byrjun febrúar í ár og hefur unnið hér síðan að rannsóknarstörfum með aðstöðu á þeim rannsóknarstofum, sem fyrir voru hjá fiski-mjölsverksmiðjum FES og FIVE.

Dr. Þórður Þorbjarnarson.

Össur Kristinsson efnaverkfræðingur, forstöðumaður Rannsóknarstofnunar fiskiðnaðarins í Vestmannaeyjum.