Skoða efni Blik 1967/„Principal“ kórinn og stjórnandi hans

[[Blik 1967|Efnisyfirlit Bliks 1967]]


[[Þorsteinn Þ. Víglundsson|ÞORSTEINN Þ. VÍGLUNDSSON]]
==„Principal“-kórinn og stjórnandi hans== 
Vorið 1903 fluttust til Vestmannaeyja hjónin [[Jón Ágúst Kristjánsson]] frá Marteinstungu í Holtum og [[Guðrún Tómasdóttir]] frá Barkarstöðum í Fljótshlíð. Um haustið stofnaði Jón Ágúst blandaðan söngkór í Eyjum og æfði hann til söngmenntar og menningarauka í byggðarlaginu. Sú starfsemi hans er ástæðan til þess, að þeirra hjóna er minnzt hér í Bliki að þessu sinni. <br>
[[Mynd: 1967 b 77.jpg|thumb|200px|''Jón Ágúst Kristjánsson, söngstjóri''.]]
Jón Ágúst Kristjánsson fæddist að Marteinstungu í Holtum 9. ágúst 1879. Þar bjuggu foreldrar hans þá. Faðir Jóns var Kristján Jónsson frá Litlu-Tungu í Holtum. Móðir Jóns Ágústs og kona Kristjáns bónda var Ólöf Sigurðardóttir frá Barkarstöðum, systir Tómasar bónda þar Sigurðssonar. Hjónin Jón Ágúst og Guðrún voru þannig systkinabörn.<br>
Ekki er mér kunnugt, hvar Jón Ágúst lærði söngfræði, en víst er um það, að ungur að árum eða veturna 1898-1900 kenndi hann orgelleik bændasonum og heimasætum þar í Holtunum og var þar farkennari jafnframt. Jón Ágúst var á ýmsa lund vel gefinn og hlaut mætan vitnisburð sóknarprests síns við ferminguna.<br>
Haustið 1900 fluttist Jón Ágúst úr heimasveit sinni í Fljótshlíðina og gerðist kennari þar fram yfir áramót. Eftir áramótin fór hann á vertíð til Vestmannaeyja og var þar háseti á teinæringnum [[Skrauti (áraskip)|Skrauta]] hjá [[Sigurður Sigurðsson (Frydendal)|Sigurði formanni Sigurðssyni]] í [[Frydendal]] (sjá [[Gamalt og nýtt]] árið 1951, bls. 140-141).<br>
Sumarið eftir vetrarvertíðina í Eyjum 1901 réðist Jón Ágúst kaupamaður til frænda síns, Tómasar bónda á Barkarstöðum. Þar mun Guðrún bóndadóttir hafa reynzt segulaflið, en henni kynntist Jón Ágúst haustið áður, er hann var farkennari í Fljótshlíðinni. Guðrún var þá 19 ára gömul. Hún var einkadóttir Tómasar bónda og fyrri konu hans Guðríðar Þóru Árnadóttur hreppstjóra á Reynifelli, sem lézt 2. jan. 1884, og höfðu þau hjón þá verið gift í 3 ½  ár. Guðrún Tómasdóttir var því alin upp hjá föður sínum og stjúpu, síðari konu Tómasar Sigurðssonar, Margréti Árnadóttur, móðursystur sinni.<br>
Jóni Ágúst og Guðrúnu heimasætu reyndist töðuilmurinn á slættinum 1901 angandi sætur og unaðslegur þarna í tilhugalífinu á Barkarstöðum, og til hjónabands hugðu þau næsta vor.<br>
Vorið 1902, 29. apríl, á 20 ára afmælisdegi Guðrúnar heimasætu, gengu þau Jón Ágúst og Guðrún í hjónaband. Fyrsta hjónabandsár sitt bjuggu þau að Seljalandi undir Eyjafjöllum, en vorið 1903 fluttust þau til Vestmannaeyja, eins og fyrr getur, og búsettu sig þar.<br>
Brátt reistu hjónin sér dálítið íbúðarhús norðan við [[Vilborgarstaðir|Vilborgarstaðaveginn]] og nefndu það [[Laufás]].<br>
Haustið 1903 stofnaði Jón Ágúst blandaðan söngkór í Eyjum og kallaði hann „Principal,“ sem er enskt orð og þýðir „hinn helzti“ (aðal-). Þá var „Söngfélagið“, karlakór [[Sigfús Árnason|Sigfúsar Árnasonar]], við lýði og hafði sungið fyrir Eyjabúa undanfarin 9 ár. Sumir litu svo á, að með „Principal-“nafninu væri miðað að kór Sigfúsar, sem þá væri settur skör lægra, væri sem sé enginn ,aðal-..., heldur 2. flokks. Ýmsir lögðu þetta nafnval Jóns á kórnum út á hinn verri veg fyrir honum. Nafnið þótti í alla staði lýti á kórnum hans, óþjóðlegt og oflátungskennt. Eyjabúar voru þá þjóðlegir í anda og engir tilbeiðendur enskrar eða bandarískrar menningar eða engilsaxneskra orðslettna. Íslenzki búningurinn í öllum myndum fór þeim bezt, fannst þeim.<br>
[[Mynd: 1967 b 78.jpg|thumb|250px|''Nokkur hluti Principalskórsins“ (1903).''<br> 
''Aftari röð frá vinstri: 1. [[Sigurjón Sigurðsson]] frá [[Brekkuhús]]i, 2. [[Sigríður Friðriksdóttireldri frá Gröf|Sigríður (eldri) Friðriksdóttir]] frá [[Gröf]], 3. [[Kristján Gíslason]] frá [[Hóll|Hóli]], 4. ?''<br>
''Fremri röð frá vinstri: 1. [[Kristín Ögmundsdóttir frá Görðum|Kristín Ögmundsdóttir]] [[Garðar|(Görðum)]], 2. [[Jónína Steinunn Sigurðardóttir]] frá [[Nýborg]] (nú [[Háeyri]]), 3. [[Kristín Jónsdóttir]] frá [[Jómsborg]] (nú [[Garðhús]]um)]]''
Fyrst í stað æfði Jón Agúst kór sinn í gömlu verzlunarhúsunum á [[Tanginn|Tanganum]] ([[Juliushaab|Júlíushaab]]), sem höfðu staðið að mestu auð og tóm um einn tug ára, eða síðan verzlunin var lögð þar niður 1893.<br>
Eftir að Jón Ágúst lauk við að byggja íbúðarhús sitt Laufás, æfði hann kórinn þar heima í dagstofunni.<br>
,,Principal-“kórinn söng nokkrum sinnum fyrir almenning og gat sér góðan orðstír og góðvilja þeirra, sem ekki létu nafnið og merkingu þess brjála dómgreind sína eða villa sér sýn.<br>
Þegar Sigfús Árnason á [[Lönd]]um sagði af sér organistastarfinu við Landakirkju 1904 eftir 25 ára starf, sótti Jón Ágúst Kristjánsson söngstjóri um stöðuna ásamt hinum 19 ára syni Sigfúsar, [[Brynjólfur Sigfússon|Brynjólfi]] á [[Lönd|Vestri-Löndum]], sem hlaut hana. Þótti þá Jóni Ágúst söngstjóra sér misboðið og afréð þá þegar flutning þeirra hjóna burt úr Eyjum.<br>
Árið 1905 seldu þau hjón Jón og Guðrún húseignina Laufás ungum hjónum í Eyjum, [[Þorsteinn Jónsson (Laufási)|Þorsteini Jónssyni]] frá [[Hraun]]i og [[Elínborg Gísladóttir|Elínborgu Gísladóttur]] verzlunarstjóra [[Gísli Engilbertsson (eldri)|Engilbertssonar]] og fluttu til Reykjavíkur sama ár og þaðan svo til Ameríku eftir nokkra mánuði. Þar með voru örlög „Principal-“kórsins ráðin. Hann söng aldrei framar fyrir Eyjabúa.<br>
Þau hjónin Jón Ágúst og Guðrún dvöldust síðan í Ameríku 15 ár. Árið 1910 fluttust þau aftur heim til ættjarðarinnar og settust þá að í Reykjavík. Brátt gerðist Jón Ágúst þar starfsmaður Landsbankans. Þar var hann síðan starfandi í 33 ár eða frá 1910-1943 og lengst af gjaldkeri sparisjóðsdeildar.<br>
Í Ameríku skipti Jón Ágúst Kristjánsson um nafn og skrifaði sig A.J. Johnson. Þetta nafn með hinum engilsaxneska svip bar hann síðan til dauðadags. Því miður vitnar nafnið á söngkórnum hans í Eyjum og svo breytingar hans á eigin nafni um litla virðingu fyrir íslenzku þjóðerni og íslenzkum menningararfi.<br>
Frú Guðrún Tómasdóttir lézt 21. nóv. 1918.<br>
Þau hjón eignuðust 5 börn. Þrjú af þeim dóu á 1. aldursári. Karl sonur þeirra náði 34 ára aldri. Var bankamaður í Reykjavík og lézt 1939. <br>
Dóttir þeirra, Ágústa Guðrún, f. um 1914, var búsett á Siglufirði, þegar síðast var vitað.<br>
Síðari kona Jóns Ágústs (A.J. Johnson) var Elín Kristjánsdóttir kaupmanns Hallssonar í Reykjavík. Þau voru barnlaus.<br>
Jón Ágúst Kristjánsson bankagjaldkeri lézt 14. nóv. 1949 rúmlega sjötugur að aldri.
                             —————————————————
::::::[[Mynd: Á skaki 2.jpg|left|thumb|300px]]
{{Blik}}