„Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 2008/80 ár liðin frá björgunarafreki Jóns í Holti“: Munur á milli breytinga

Fara í flakk Fara í leit
ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip
Lína 1: Lína 1:
<center>'''SIGURÐUR JÓNSSON'''</center>
<center>'''SIGURÐUR JÓNSSON'''</center>
<big><big><center>'''80 ár liðin frá björgunarafreki Jóns Vigfússonar í Holti'''</center></big></big><br>
<big><big><center>'''80 ár liðin frá björgunarafreki Jóns Vigfússonar í Holti'''</center><br>
[[Mynd:Sigurður Jónsson Sdbl. 2008.jpg|thumb|248x248dp|Sigurður Jónsson]]
[[Mynd:Sigurður Jónsson Sdbl. 2008.jpg|thumb|248x248dp|Sigurður Jónsson]]
Í febrúar í ár voru liðin 80 ár frá hinu einstaka björgunarafreki [[Jón Vigfússon (Holti)|Jóns í Holti]] er hann kleif Ofanleitishamar og bjargaði þannig skipsfélögum sínum á vélbátnum Sigríði.<br>
Í febrúar í ár voru liðin 80 ár frá hinu einstaka björgunarafreki [[Jón Vigfússon (Holti)|Jóns í Holti]] er hann kleif Ofanleitishamar og bjargaði þannig skipsfélögum sínum á vélbátnum Sigríði.<br>
Lína 9: Lína 9:


Björgunarafrek þetta er einstakt í sögu Vestmannaeyja. Að það skyldi takast að bjarga allri áhöfninni í þeim aðstæðum sem voru við Ofanleitishamarinn þennan dag gerir atburðinn ógleymanlegan. Í sögunni mun þetta hetjuverk lifa sem sérstakt og ógleymanlegt og óskiljanlegt. Sjálfur þakkaði pabbi Guði fyrir hjálpina við að komast upp bergið.<br>
Björgunarafrek þetta er einstakt í sögu Vestmannaeyja. Að það skyldi takast að bjarga allri áhöfninni í þeim aðstæðum sem voru við Ofanleitishamarinn þennan dag gerir atburðinn ógleymanlegan. Í sögunni mun þetta hetjuverk lifa sem sérstakt og ógleymanlegt og óskiljanlegt. Sjálfur þakkaði pabbi Guði fyrir hjálpina við að komast upp bergið.<br>
Erfitt er fyrir okkur, sem lifum á þeirri tækniöld sem nú er, að gera okkur grein fyrir hvernig aðstæður til sjósóknar voru árið 1928. Reynum samt að bregða okkur í huganum affur til ársins 1928. Sigríður VE 240 var ekki stór bátur. Í upphafi var báturinn 12 lestir en hafði verið lengdur í 17 lesta bát með 30 ha. Alfavél. Báturinn var byggður í Hafharfirði og keyptur til Eyja árið 1921. Bátinn áttu Vigfús Jónsson í Holti, Kristmann Þorkelsson, Steinholti og Eiður Jónsson en hann var skipstjóri á Sigríði. Með Eiði voru fjórir í áhöfn, Jón Vigfússon, Frimann Sigurðsson, Agúst Pétursson og Sigurður Vigfússon.<br>
Erfitt er fyrir okkur, sem lifum á þeirri tækniöld sem nú er, að gera okkur grein fyrir hvernig aðstæður til sjósóknar voru árið 1928. Reynum samt að bregða okkur í huganum affur til ársins 1928. Sigríður VE 240 var ekki stór bátur. Í upphafi var báturinn 12 lestir en hafði verið lengdur í 17 lesta bát með 30 ha. Alfavél. Báturinn var byggður í Hafharfirði og keyptur til Eyja árið 1921. Bátinn áttu [[Vigfús Jónsson (formaður)|Vigfús Jónsson]] í [[Holt|Holti]], [[Kristmann Þorkelsson]], [[Steinholt|Steinholti]] og [[Eiður Jónsson]] en hann var skipstjóri á Sigríði. Með Eiði voru fjórir í áhöfn, [[Jón Vigfússon (Holti)|Jón Vigfússon]], [[Frimann Sigurðsson]], [[Agúst Pétursson]] og [[Sigurður Vigfússon]].<br>
Mánudaginn 13. febrúar voru flestir bátar á sjó. Framan af degi var veður dágott en er á daginn leið, gerði vonskuveður með mikilli fannkomu og dimmviðri. Undir kvöldið var komið fárviðri. Voru bátarnir að tínast inn fram eftir kvöldi en mörgum gekk illa að ná landi, bæði vegna veðurhæðar en ekki síður vegna dimmviðris.<br>
Mánudaginn 13. febrúar voru flestir bátar á sjó. Framan af degi var veður dágott en er á daginn leið, gerði vonskuveður með mikilli fannkomu og dimmviðri. Undir kvöldið var komið fárviðri. Voru bátarnir að tínast inn fram eftir kvöldi en mörgum gekk illa að ná landi, bæði vegna veðurhæðar en ekki síður vegna dimmviðris.<br>
Seint um kvöldið höfðu allir bátarnir náð landi nema einn, v.b. Sigríður VE 240.<br>
Seint um kvöldið höfðu allir bátarnir náð landi nema einn, v.b. Sigríður VE 240.<br>
Lína 15: Lína 15:
[[Mynd:Fjölskylda Jóns í Holti Sdbl. 2008.jpg|miðja|thumb|Fjölskylda Jóns í Holti. F.v.: Sigurður Jónsson, Jón Vigfússon, Guðbjörg Sigurðardóttir og Vigfús Jónsson.|500x500dp]]
[[Mynd:Fjölskylda Jóns í Holti Sdbl. 2008.jpg|miðja|thumb|Fjölskylda Jóns í Holti. F.v.: Sigurður Jónsson, Jón Vigfússon, Guðbjörg Sigurðardóttir og Vigfús Jónsson.|500x500dp]]
'''Sigríður strandar.'''<br>
'''Sigríður strandar.'''<br>
Skipverjar á Sigríði lögðu línu sína við Einidrang um nóttina og hófu línudrátt snemma um morguninn. Á meðan verið var að draga, versnaði veðrið stöðugt. Dregið var þangað til 3 bjóð voru eftir af 39. Þá var hætt og farið að keyra heim. Fljótlega var þeim félögum á Sigríði ljóst að þeir myndu ekki ná til hafnar um kvöldið. Eftir þriggja tíma keyrslu á fullri ferð var báturinn enn á sama stað. Það var austanrok og slagveður og slæmt skyggni. Í viðtali sem Arni Johnsen tók árið 1985 segir pabbi: „Um klukkan 9 um kvöldið komum við upp undir hamarinn á Heimaey vestanverðri. Við vissum ekki nákvæmlega hvar við vorum en þar lá togari fyrir ankeri.Það var meiningin að bíða því skipstjórinn treysti sér ekki til að halda áffam þar sem hann vissi ekki nákvæmlega hvar við vorum staddir.
Skipverjar á Sigríði lögðu línu sína við Einidrang um nóttina og hófu línudrátt snemma um morguninn. Á meðan verið var að draga, versnaði veðrið stöðugt. Dregið var þangað til 3 bjóð voru eftir af 39. Þá var hætt og farið að keyra heim. Fljótlega var þeim félögum á Sigríði ljóst að þeir myndu ekki ná til hafnar um kvöldið. Eftir þriggja tíma keyrslu á fullri ferð var báturinn enn á sama stað. Það var austanrok og slagveður og slæmt skyggni. Í viðtali sem [[Árni Johnsen]] tók árið 1985 segir pabbi: „Um klukkan 9 um kvöldið komum við upp undir hamarinn á Heimaey vestanverðri. Við vissum ekki nákvæmlega hvar við vorum en þar lá togari fyrir ankeri.Það var meiningin að bíða því skipstjórinn treysti sér ekki til að halda áffam þar sem hann vissi ekki nákvæmlega hvar við vorum staddir.
Það var ákveðið að halda sig við ljósið á togaranum, hafa það í augsýn en Eiður, skipstjóri, Jónsson fór fram í, allir fóru fram í nema sá sem tók vaktina og ég var niðri í mótorhúsi.Við vorum 5 á. Eftir stutta stund hrekk ég upp við það að bátinn tekur hastarlega niðri. Ég þaut upp og bakkaði. Þá slóst skrúfan í grjót og stoppaði. Þarna veltumst við á skerinu og þá hugsaði maður með sjálfum sér, man ég, á maður að deyja svona ungur? Ég man að ég bað Guð að styrkja mig að taka þessu með ró og svo losnaði báturinn í því af skerinu og velktist um og við sáum ekkert út fyrir myrkrið. Við höfðum ekkert rafljós en ljóskastari var um borð, slíkir voru þá komnir í nokkra báta. Mér datt í hug að ná í hann og setja hann upp. Það gerðum við og lýstum. Þá sáum við einungis þverhnípt bjargið fram undan og ekkert annað. Það var ekki hægt að ímynda sér nokkra möguleika aðra en þetta væri búið.“<br>
Það var ákveðið að halda sig við ljósið á togaranum, hafa það í augsýn en Eiður, skipstjóri, Jónsson fór fram í, allir fóru fram í nema sá sem tók vaktina og ég var niðri í mótorhúsi.Við vorum 5 á. Eftir stutta stund hrekk ég upp við það að bátinn tekur hastarlega niðri. Ég þaut upp og bakkaði. Þá slóst skrúfan í grjót og stoppaði. Þarna veltumst við á skerinu og þá hugsaði maður með sjálfum sér, man ég, á maður að deyja svona ungur? Ég man að ég bað Guð að styrkja mig að taka þessu með ró og svo losnaði báturinn í því af skerinu og velktist um og við sáum ekkert út fyrir myrkrið. Við höfðum ekkert rafljós en ljóskastari var um borð, slíkir voru þá komnir í nokkra báta. Mér datt í hug að ná í hann og setja hann upp. Það gerðum við og lýstum. Þá sáum við einungis þverhnípt bjargið fram undan og ekkert annað. Það var ekki hægt að ímynda sér nokkra möguleika aðra en þetta væri búið.“<br>
Aðeins á einum stað komu skipverjar auga á litla syllu í berginu og gerðu sér það ljóst að þeirra lífsvon væri undir því komin að þar bæri bátinn upp. Það gafst ekki mikill tími til að ræða málin hvað réttast væri að gera . Allt í einu tók brotsjór bátinn og kastaði honum að berginu og kom hann að því þar sem syllan var. Pabbi spurði strákana um borð hvort þeir ætluðu ekki að reyna að komast í land. „Það er ekki hægt,“ sögðu þeir. Á sinn rólega og yfirvegaða hátt sagði pabbi að þeir yrðu að gera   
Aðeins á einum stað komu skipverjar auga á litla syllu í berginu og gerðu sér það ljóst að þeirra lífsvon væri undir því komin að þar bæri bátinn upp. Það gafst ekki mikill tími til að ræða málin hvað réttast væri að gera . Allt í einu tók brotsjór bátinn og kastaði honum að berginu og kom hann að því þar sem syllan var. Pabbi spurði strákana um borð hvort þeir ætluðu ekki að reyna að komast í land. „Það er ekki hægt,“ sögðu þeir. Á sinn rólega og yfirvegaða hátt sagði pabbi að þeir yrðu að gera   
tilraun til þess. Hann klæðir sig úr leðurstígvélunum og stekkur í land. Honum tókst að ná fótfestu. Það hljóta að hafa verið erfið augnablik þegar hann sér að hann er einn á syllunni og Sigríður komin frá berginu. Hann hugsaði hvort félagar hans myndu ekki eiga afturkvæmt og hann hugsaði einnig hvaða möguleika hann ætti þarna einn á syllunni. Báturinn hélt áfram að velkjast í briminu í nokkrar mínútur en ber síðan aftur upp að berginu. Svo útrúlega vill til að Sigríður kemur upp að berginu á nákvæmlega sama stað og áður. Nú stökkva bátsfélagarnir fjórir í land og mátti ekki tæpara standa því báturinn lendir á skeri í útsoginu og mölbrotnaði.<br>
tilraun til þess. Hann klæðir sig úr leðurstígvélunum og stekkur í land. Honum tókst að ná fótfestu. Það hljóta að hafa verið erfið augnablik þegar hann sér að hann er einn á syllunni og Sigríður komin frá berginu. Hann hugsaði hvort félagar hans myndu ekki eiga afturkvæmt og hann hugsaði einnig hvaða möguleika hann ætti þarna einn á syllunni. Báturinn hélt áfram að velkjast í briminu í nokkrar mínútur en ber síðan aftur upp að berginu. Svo útrúlega vill til að Sigríður kemur upp að berginu á nákvæmlega sama stað og áður. Nú stökkva bátsfélagarnir fjórir í land og mátti ekki tæpara standa því báturinn lendir á skeri í útsoginu og mölbrotnaði.<br>
Þótt allir skipverjar hefðu komist á sylluna hugsuðu þeir að möguleikarnir væm ekki miklir á að þeim yrði bjargað. Það sem þeir vonuðu, var að með birtingu gætu þeir gert togaranum viðvart. Þeir vissu ekki nákvæmlega hvar þeir voru staddir né heldur hvort unnt væri að klífa bjargið þegar dags- birtunnar nyti við.<br>
Þótt allir skipverjar hefðu komist á sylluna hugsuðu þeir að möguleikarnir væm ekki miklir á að þeim yrði bjargað. Það sem þeir vonuðu, var að með birtingu gætu þeir gert togaranum viðvart. Þeir vissu ekki nákvæmlega hvar þeir voru staddir né heldur hvort unnt væri að klífa bjargið þegar dags- birtunnar nyti við.<br>
Vistin um nóttina var erfið. Kulda setti að mönnum og auðvitað leitaði það á hugann hvort hér væri komið að endalokunum. Með birtingu þekkti áhöfnin strax hvar þá hafði borið að landi. Báturinn hafði strandað við Blákróksurð í Ofanleitishamri. Mikið brim var og litlar líkur á björgun frá sjó.<br>
Vistin um nóttina var erfið. Kulda setti að mönnum og auðvitað leitaði það á hugann hvort hér væri komið að endalokunum. Með birtingu þekkti áhöfnin strax hvar þá hafði borið að landi. Báturinn hafði strandað við Blákróksurð í [[Ofanleitishamar|Ofanleitishamr]]<nowiki/>i. Mikið brim var og litlar líkur á björgun frá sjó.<br>
Uppi yfir þeim reis þverhníptur bjargveggurinn með snjó og svell á hverjum stalli og slútandi framhengju fremst.<br>
Uppi yfir þeim reis þverhníptur bjargveggurinn með snjó og svell á hverjum stalli og slútandi framhengju fremst.<br>
Togarinn var skammt undan og lá hann alveg uppi undir brimgarðinum. Skipsverjar reyndu að vekja athygli á sér með því að kveikja í nokkru af
Togarinn var skammt undan og lá hann alveg uppi undir brimgarðinum. Skipsverjar reyndu að vekja athygli á sér með því að kveikja í nokkru af
Lína 41: Lína 41:


'''Jón í Holti.'''<br>
'''Jón í Holti.'''<br>
Jón Vigfússon var fæddur 22.júlí 1907 og dó 9. sept. 1999. Hann var sonur hjónanna Guðleifar Guðmundsdóttur frá Vesturhúsum og Vigfúsar Jónssonar, útgerðarmanns, í Holti.<br>
Jón Vigfússon var fæddur 22.júlí 1907 og dó 9. sept. 1999. Hann var sonur hjónanna [[Guðleif Guðmundsdóttir (Holti)|Guðleifar Guðmundsdóttur]] frá [[Vesturhús|Vesturhúsum]] og [[Vigfús Jónsson (formaður)|Vigfúsar Jónssonar]], útgerðarmanns, í Holti.<br>
Árni úr Eyjum gerir ágæta grein fyrir hvernig persóna pabbi var í grein sem birtist í Bliki.<br>
[[Árni úr Eyjum]] gerir ágæta grein fyrir hvernig persóna pabbi var í grein sem birtist í [[Blik|Bliki]].<br>
„Jón er grannvaxinn, léttur og lipur og leynir trúlega á meiri kröftum en útlit hans gefur til kynna. Hann er hægur í dagfari svo að ókunnugum virðist hann fáskiptinn en því veldur aðeins yfirlætisleysi hans og prúðmennska því að við nánari kynni reynist hann skapléttur og gamansamur, svo sem ættingjar hans margir.“<br>
„Jón er grannvaxinn, léttur og lipur og leynir trúlega á meiri kröftum en útlit hans gefur til kynna. Hann er hægur í dagfari svo að ókunnugum virðist hann fáskiptinn en því veldur aðeins yfirlætisleysi hans og prúðmennska því að við nánari kynni reynist hann skapléttur og gamansamur, svo sem ættingjar hans margir.“<br>
Pabbi vildi lítið ræða þetta einstaka afrek sitt. Eg man að það var mamma, Guðbjörg Sigurðardóttir, sem sagði mér fyrst frá þessu og sýndi mér bókina, Öldina okkar, þar sem sagt var frá þessu. Seinna sagði pabbi mér svo frá þessu og sýndi mér staðinn sem hann kleif. Mest um vert fannst honum að hafa verið sá gæfumaður að geta með afreki sínu bjargað lífi skipsfélaga sinna.<br>
Pabbi vildi lítið ræða þetta einstaka afrek sitt. Ég man að það var mamma, [[Guðbjörg Sigurðardóttir (Helgafellsbraut 17)|Guðbjörg Sigurðardóttir]], sem sagði mér fyrst frá þessu og sýndi mér bókina, Öldina okkar, þar sem sagt var frá þessu. Seinna sagði pabbi mér svo frá þessu og sýndi mér staðinn sem hann kleif. Mest um vert fannst honum að hafa verið sá gæfumaður að geta með afreki sínu bjargað lífi skipsfélaga sinna.<br>
<div style="text-align: right; direction: ltr; margin-left: 1em;">'''Sigurður Jónsson'''</div><br>
<div style="text-align: right; direction: ltr; margin-left: 1em;">'''[[Sigurður Jónsson]]'''</div><br>


''Í frásögninni er stuðst við skrif i Þrautgóðum á raunastund eftir Steinar J.Lúðvíksson, Viðtal sem Árni Johnsen tók, Menn í sjávarháska eftir Svein Sœmundsson og grein sem Árni úr Eyjum skrifaði í Blik. Einnig er byggt á þvi sem pabbi sagði mér og Ástu konu minni''.<br>
''Í frásögninni er stuðst við skrif i Þrautgóðum á raunastund eftir Steinar J.Lúðvíksson, Viðtal sem Árni Johnsen tók, Menn í sjávarháska eftir Svein Sœmundsson og grein sem Árni úr Eyjum skrifaði í Blik. Einnig er byggt á þvi sem pabbi sagði mér og Ástu konu minni''.<br>
{{Sjómannadagsblað Vestmannaeyja}}
{{Sjómannadagsblað Vestmannaeyja}}
3.704

breytingar

Leiðsagnarval