„Sjómannadagsblað Vestmannaeyja 1971/ Jóhann í Stíghúsi“: Munur á milli breytinga

Í Landeyjum kynntist Pálmi ungri stúlku úr Vesrmannaeyjum, Guðbjörgu Sighvatsdóttur frá Vilborgarstöðum, Sigurðssonar og konu hans Sigríðar  Sigurðardóttur.  Var Sighvatur kunnur útvegsmaður og bóndi í Eyjum. Þau Guðbjörg gengu í hjónaband 2. nóvember árið 1893. Sama ár flutti Pálmi til Eyja, þar sem hann gerðist sjómaður. Eitthvað starfaði hann þar að barnakennslu.

Það vair eina nótt að mig dreymdi einkenni-legan draum. Eg þóttist kominn í Vattarnes. Þar er skúta og ég fer um borð. Og hvað heldurðu? Ég er færður í hvít föt. Og ég hugsaði með mér: Hvað er ég eiginlega að vilja hingað? Ég kunni ekki við þessi hvíni föt og fer úr þeim. Þá er ég vakinn.

Við höfðum beitt skel, sem við tókum í stór-strauminn. En við áccum necstubba, sem við lögðum á Skálavíkina. Nú héldum við á sjóinn í góðu veðri. Við skoðum í netstubbann og hann er fuilur af síld. Þá afskeinum við tvö bjóð og beiaim nýrri síldinni.

Við höldum nú suður af Skrúð. Þegair við för-um að draga er hann fairinn að bræla á sunnan. Er ekki að orðlengja, að það stendur á hverju járni. Mest var þetta smár fiskur, en þó aular í bland, eitthvað um 16 stórþorskar. Fiskinn lét-um við í miðrúmið.

Þegar við vorum búnir að draga, er komin allmikil bræla. Við settum upp segl, ætlum að ná suður fyrir Skrúð, en það tekst ekki. Höld-um þá norður fyrir.

Milli Skrúðs og lands stendur Einbúi, brýtiu-á honum og myndar röst. Við höldum nú vest-ur fyrir Skrúð á seglum. Ætlum að ná suður fyrir Einbúa og róum undir. En straumurinn var svo harður, að þetta heppnast ekki.

Við vorum þrír á bátnum. Formaðurinn Brynjólfur Ingvarsson, Jón Magnússon frá Merkisteini, sem fór seinna til Ameríku, og ég.

En ekki dugði að leggja upp laupana að óreyndu. Eg fór að kasta ut öllum stóra fiskin-lun, en þriðji maður á bátnum, Jón frá Merki¬steini jós af krafti. Við flutum ofaná þó illa horfði um sina Við komum beint undir Vatt-arnes. Svo settum við upp segl og gekk nú allt vel heim. Þetta var sem sagt fyrsta lífshættan, líklega hefur ekki oft á lífsleiðinni munað jafn mjóu.

- Hvað er að segja um framhald sjómennsk-unnar.

- Hér við Eyjar var ég 3-4 vertíðir hjá Ar-sæli Sveinssyni, mínum gamla félaga við beitn-inguna. Hann aflaði vel og var mjög öruggur formaður. Hann hafði gott vit á sjó.

Þrjár vertíðir reri ég hjá Guðjóni á Heiði, þeim alkunna aflamanni og sægarp. En lengst var ég með Þorsteini í Laufási, 12-14 vertíðit og stundum vorvertíðir að auki. Þorsteinn var mikill formaður. Einna mest fannst mér til um það, hvað hann var veðurglöggur. Hann reri oft einskipa, því hann sá út veður. Þar voru fáir honum fremri.

Það var eina vertíðina sem oftar, að við átt-um netin á Bankanum svokaUaða, tvær átján neta trossur. Við rerum í blíðu veðri. Netin voru bunkuð af fiski. Allt í einu segir Þorsteinn okkur að fá okkur hnífa og fara að hausa. Þetta þótti okkur í meira lagi skrýtið, af því veðrið var svo gott. En um það bil sem fyrri trossan var búin, var hann farinn að bræla á sunnan. Þá var lestin full af hausuðum fiskinum og skollinn á stormux með svaka-brimi. Þetta veð-LLT sá Þorsteinn fyrir en við ekki.

Það var ekki farið í hina trossuna, en gert klárt og haldið heim. Þegar við komum að Smáeyjum er þar bátur stopp. Þetta var „Krist-björg", formaður Matthías á Byggðarenda. Við settum dráttartaug í bátinn, en slitum hana hvað eftir annað. Þá kemur Þorvaldur Guð-jónsson á „Ágústu". Hann var með vírtrossu og hún hélt. Nú bar það til, að mikill sjór eða hnútur kom á bátinn okkar, Unni, stjórnborðs-megin. Eg stóð þá á bakborða á þilfarinu. Þor-steinn kallar til okkar: Passið ykkur. Sumir hentu sér þá í mastrið, en ég náði ekki að geia svo.

Það skipti engum togum að sjórinn skall á mér með slíkum krafti að ég gat ekkert gert mér til bjargar og ég flaut út. En um leið og ég renn niður í djúpið næ ég taki á skjólukilp, sem var skorðaður undir öldustokkinn aftan-verðan. Það varð mér til lífs.

- Og við höldum sögunni áfram í fáum dráttum.

Þegar Jóhann var einu ári miður en þrícugur kvæntist hann Ólafíu Óladóttur. Hún var hálf-systir Páls Eggerts bankastjóra, hins mikil-virka fræðimanns. Hún var kona hörkudugleg og einörð í skapi. Ólafía fór jafnan fremst i fylkingu í hinni hörðu verkalýðsbaráttu í Eyj-um. Hörðust var sú barátta á kreppuárunum 1930—40. Lóa í Stíghúsi varð brátt héraðsfræg og þótti kvenskörungur. Oft varð hún að vera bæði húsfreyja og húsbóndi er Jóhann var lang-dvölum úti á landi í atvinnu. Jafnframt hlóðst á Ólafíu í Stíghúsi mikið félagsmálastarf, til að mynda í bæjarstjórn (varafulltTÚi), ýmsum nefndum og félögum. Enga konu hef ég þekkt hraðmælskari en Lóu í Stíghúsi. Ólafía lézt áxið 1965.

Það var árið 1924 sem Jóhann leiddi sína Lingu frú í tómthúsið sem fyrrum hét því fína nafni París. Nokkuð var hann uggandi um það, hvern veg móður hans, Björg frá Vilborgarstöð-um, sem líka var skapfestukona, en af hinum gamla skóla og ekki alveg laus við tortryggni gagnvart ungu fólki og nýjum siðum, mundi semja við hina ungu konu. Þótt þær væru um flest mjög ólíkar tókst með þeim góð vinátta og varð sambýli þeirra hið bezta.

- Hvað er að segja af búskapnum í Stíghúsi.-'

- Hann gekk vel eftir atvikum. Eg fór oft úr bænum í atvinnu. Var til dæmis á Langanesi, Siglufirði, ísafirði og víðar. Ég var alltaf ráð-inn upp á góð kjör. Þegar fram í sótti stækk-aði ég Stíghúsið, byggði við það tvær stofur

vestan við gamla húsið. - Já, þegar ég var á línuveiðaranum Venusi hafði ég 2400 krónur um vertíðina. Það var afar hátt kaup á þeim tíma.

- Það var oft talað um fundina í Stíghúskjail-aranum, Jóhann. Hvernig fundir vom þetta?

Þetta var hópur úr róttækara hlutanum, svo-kaliaðir „bolsar". Þessir fundir voru haldnir á kvöldin og stóðu stundum lengi. Sumir hófðu með sér kaffi á brúsa. Það var rætt um verka-Iýðsmálin, atvinnuleysi og hvernig skyldi skipu-leggja baráttuna, sem sagt pólitík og dagleg lífs-barátta.

Það var oft heitt í kolunum á þessum árum, til að mynda 1932 þegar slagurinn var á Vest-mannabraucinni. Þá kom gömul kona úr and-stæðingaliði okkar út með pressujárnið sitt að vopni og var heldur en ekki vígaieg. Þegar mest gekk á vorum við alltaf nokkrir saman heima hjá ísleifi Högnasyni. Það var þegar skotið var inn um gluggann hjá honum.

Sumir voru látnir gjalda þess ef þeir stóðu framarlega í átökunum á þessum árum; þeir voru fremur sniðgengnir af sumum atvinnurek-endum.

- Já, það hefur víst verið 1945. Eg keypti

Heimagötu 30 fyrir 65 þús., en seldi Stíghús fyrir 25 þúsundir. Það var mikið um það rætt að gera Heimagötu 30 að elliheimili, en af því varð nú ekki. - Það var gott að vera á Heima-göcunni, en samt saknaði ég gamla Stíghúss. Tvisvar var ég kominn þar upp að tröppumþeg-ar ég áttaði mig; var að fara heim úr vinnu.

- Já, við fluttum til Reykjavíkur árið 1947. Það var mikil atvinna í Reykjavík á þessum ár-um, raunar hér í Eyjum líka. Eg stundaði þar múrarastörf öll þessi ár. Börnin sum voru flutt til Reykjavíkur og það hafði nokkur áhrif á það að við brugðum á þetta ráð.

Meðal barna Jóhanns er Ingi R., sá mikli skákmaður. Hann var yngstur systkinanna, 8 ára þegar Jóhann flutti. Hann byrjaði að tefla barn að aldri.-Tefldi hann þá við bræður sína. Þoldi þá illa að tapa. Lagðist þá smndum undir borð og grét.

- Féll móður þinni ekki miður að fara úr Eyj-um á gamals aldri?

- Nei, ekki bar á því. Eg fór með hana í flug-vél gömlu konuna. Þá flaug hún í fyrsta og síð-asta sinn, háöldruð. Henni þótci mjög gaman að fljúga. Þegar við vorum lent á Reykjavíkur-velli sagði hún: Erum við lent? Já, ég sagði að svo væri. Eg vildi nú helzt fara lengra, svaraði

hún Guðbjörg Sighvarsdócrir lézt í Reykjavík 86 ára.

- Jú, rétt er það. Fyrst keypti ég kjallaraíbúð í Nökkvavogi, þar sem við vorum á annað ár. Þá íbúð á Vesturgöai. Þykir það ekki virðulegt að vera Vesturbæingur, ég held það. En samt vorum við ekki lengi í Vesturbænum. Næsc keypti ég hús í Njörvasundi, tvær hæðir og kjallara. Þá hálft hús í Tiaðarkotssundi; því fylgdi smákofi. Pálmi sonur minn fékk svo það hús. Áður hafði ég fest kaup á húsi fyrir milli-göngu þekkts lögfræðings í borginni. Þegar við ætkun að flytja í það kemur upp úr dúrnum, að þar er fyrir gömul kona, og hún hefur bréf upp á það, að henni sé heimilt að búa í húsinu ævi-langt. Eg þykist illa blekktur, og segi lögfræð-ingnum það. Hann þykist ekkert vita. En hann úcvegaði okkur leiguíbúð meðan málinu var ráðið til lykta. Var ekki um annað að ræða en að láta kaupin ganga til baka, og seint og síðar-meir fékk ég peningana, sem ég hafði borgað fyrir húsið. Þetta var leiðinlegt þóf og okkur til óþæginda. Eftir þetta keypti ég kofann í Blesugrófinni á 25 þúsundir.

Við fluttum afcur heim cil Eyja árið 1961.

Með fáeinum linum og mynd minnist Sjó-mannadagsblað Vestmannaeyja að venjit horf-inna félaga og athafnamanna í sjávarútvegi Eyjamanna.