Stórhöfði

Mynd:Storhofdi ornefnakort.PNG Stórhöfði er 122 metra hár móbergsstapi sem myndar syðsta tangann á Heimaey. Höfðinn myndaðist í gosi undir jökli fyrir um 5-10 þúsund árum, og er samtengdur Heimaey um mjóa flá sem heitir Aur, en hann gengur til norðurs frá stórhöfða og myndar þar Brimurð að austan og Vík og Klauf að vestan. Sunnan við Vík eru tóttaleifar eftir fiskikrær er nefnast Erlendarkrær. Ef haldið er áfram rangsælis hringinn í kringum höfðann má finna Sölvaflá, Valshilluhamar, Napa, Fjósin, Hvannstóð, Hánef, Ketilsker, Kaplapyttir, Grásteinn, Lambhilla, Hellutá, Súlukrókur, Höfðahellir og loks er Garðsendi.

Vitinn

Fyrsti vitinn í Stórhöfða var byggður árið 1906 að frumkvæði þilskipaformanna, en þeir höfðu mikla þörf fyrir vita á þessum stað. Á þessum tíma voru fáir vitar á Íslandi, enda hafði þeirra ekki talist þörf fram að því. Vitinn var lágreist steinsteypt hús sem byggt var úr efni sem tekið var úr Höfðavík, en í dag er húsið syðsti mannabústaður á Íslandi.

Byrjað var að stunda veðurathugannir í Stórhöfða árið 1921, en þá var vitinn í Stórhöfða gerður að mannaðri skeytastöð þar sem gerðar eru veðurathugannir á þriggja klukkustunda fresti allt árið um kring. Tvisvar á sólarhring eru gerðar nákvæmari mælingar á veðurfarinu, og fleiri atriði eru mæld, til dæmis ölduhæð. Áður fyrr voru tvö veðurskip, Alpha og India, sem mældu ölduhæð, en í dag er það gert með öldubauju sem flýtur um rétt austan við Surtsey.

Fyrsti vitavörður í Stórhöfða var Guðmundur Ögmundsson, en árið 1910 tók Jónathan Jónsson við því starfi hefur hans fjölskylda séð um vitann og veðurstöðina síðan þá, en starf vitavarðar hefur gengið í beinan karllegg. Sigurður, sonur Jónathans, aðstoðaði föður sinn við vitavörsluna og veðurathugannirnar um árabil áður en að hann tók alfarið við starfinu árið 1935.

Enginn vegur var út í Stórhöfða þá, en troðinn vegur lá út í höfðann. Árið 1920 sótti vitavörður um það til bæjarstjórnar að gerður yrði vegur þangað suður. Bæjarstjórn baðst þess að ríkið sæi um gerð vegarins og var hluti samnings sem gerður var að bærinn sæi um viðhald á veginum. Þegar að vegurinn var loks gerður var hann kallaður þjóðvegur, enda eini þjóðvegurinn í Vestmannaeyjum á þessum tíma.

Vitaverðir í Stórhöfða

1906–1910 — Guðmundur Ögmundsson
1910-1935 — Jónathan Jónsson
1935-1965 — Sigurður Jónathansson
1965- — Óskar Jakob Sigurðsson

Veðurfar

Mynd:Vindros storhofdi.PNG Á Stórhöfða er veðurstöð sem fræg er fyrir afleit veðurskilyrði, enda er stöðin talin ein sú vindasamasta í Evrópu. Þar hafa vindar mælst allt að 119 hnútar, eða um 61 metrar á sekúndu, og ölduhæð hefur mælst allt að 30 metrar. Sagt hefur verið að gluggarnir hafi verið svo illa farnir í vitanum á Stórhöfða vegna sandfoks að vitinn sjálfur hafi verið gagnslaus. Kofoed Hansen, skógræktarstjóri, lagði til að sáð væri melgresi og grasi í verstu sandbarðanna til þess að minnka sandfokið, og hafði það mjög góð áhrif, þar sem að landrof var orðið mikið:

„Stórhöfði er með veðravestu vitastöðum á landinu og kringum vitann hefur landið verið að blása upp.“

Aðrar byggingar

Norðvestan megin í Stórhöfða stóðu Þórunnarstaðir, ofan við Erlendarkrær. Þar vestan við var byggður útsýnispallur árið 2005 af Lions-mönnum.

Lífríki

Bjargfuglar

Áætlað er að um 700.000 lundar eiga heima í Stórhöfða

Sporðdrekar

Einstök tegund sporðdreka býr í Stórhöfða....

Heimildir

Bjarmar yfir björgum, Gunnhildur Hrólfsdóttir
Í sumarferð í Stórhöfða 1954, Sjómannadagsblaðið 1999, bls. 62-63.
Stórhöfðinn er hans heimur, Morgunblaðið, 19. september, 2004.