Úr fórum Árna Árnasonar. Verk annarra/Kvæði eftir Gísla Engilbertsson, II. hluti

3. Heillaóska- hátíða- og hvatningarljóð.

Þjóðhátíðin 11.ágúst 1906

Lag: Fanna skautar faldi háum..

Mun sturlunga aldar andi

ekki finnast meðal vor,

þótt hann ei með beittum brandi

blóði liti saklaus spor.

Hann reið fyrrum hart í skörðum

heillum illum blés að þjóð,

undan frelsis vegvörðum

villubraut svo þunga tróð.

Eflaust stórgjört orða ríkið

andans skyggir fyrir sjón,

þjóðréttinda þegar strikið

þræða ber og forðast tjón.

Eins og fyrr kann aflið þrjóta,

ef vér slítum bræðralag,

sannleikaástin flæmd til fóta

fyrir völd og eigin hag.

Vörum okkur, vinir góðir,

vandrötuð er frægðar leið.

Munum feðra fornu slóðir,

frelsið glatað, svarinn eið,

Munum kúgun, þrældóm þrautir,

þjóðarlífsins dauðastríð.

Leggjum aftur bjartar brautir

búum niðjum sælli tíð.

Vor ei mega grísir gjalda,

gjörum ekki að framtíð seið.

Skoðum vítin eldri alda

að sem þrengdu manndóms leið.

Bægjum sundrung burt til hliðar,

bregðumst ekki sannleiks ást.

Sígi frelsis sól til viðar,

sigurhæðir aldrei nást.

Helveg troði illur andi,

eflum frið á meðal vor.

Framkvæmdir í feðra landi

frelsi tengdar, greikka spor.

Félagsandinn í oss vaki

og til starfa kalli þjóð.

Hver í annars hendur taki,

helgi ættjörð líf og blóð.

Trúarlíf og tryggur hugur

tengi saman hjörtu vor.

Viska, menntun, dáð og dugur,

drenglund, skyldurækni og þor.

Áfram þjóð í orði og verki

uns að sigurhæðir nást

undir feðra fögru merki

frelsi, manndáð, sannleiks ást.

Þjóðhátíð Vestmannaeyja 1910

eftir G.E., líklega Gísla Engilbertsson

Hátíð þessa fögnuð fyllum,

félagsauða ræktum blóm.

Syngjum dátt hjá sólskins hillum

sinnum fögrum bergmálsóm.

Viljakraftinn veikan hressum,

vörumst allt, sem boðar grand.

Framtíðar þá börn vér blessum.

Blessum vora þjóð og land.

Ýtum menning upp á skaftið

allt að húni frelsis voð.

Tökum af oss tjóður haftið,

tíminn gefur út þau boð.

Þjóðin öll á verði vaki,

virði, elski, feðra láð.

Íþróttirnar að sér taki,

efli menntun, listir, dáð.

Syngi, dansi hrund og halur,

himin-glöð í fögrum dal.

Grænlitaður glímusalur

geymir Eyja kappaval.

Hér má sjá í sól og skugga,

sumardýrðin blikar hrein.

Huldufólkið gegnum glugga

gægist undir hverjum stein.

Huldufólkið, fagur búið,

fagnar því, sem dýrðlegt er.

Héðan ekki fær það flúið,

finnst því Ameríka hér.

Þótt í dag vér það ei sjáum,

þar um tölum ekki hót.

Öðrum ræðum eyru ljáum,

áminningar festi rót.

Dýrð sé guði hátt í hæðum,

heill og friður meðal vor.

Manndómsþrá í andans æðum

ávallt stigi heillaspor.

Orð og verkin látum ljóma,

læðumst enga skuggabraut.

Göngu hækki sólin sóma,

svífi yfir holt og laut.

Þjóðhátíð Vestmannaeyja 12. ágúst 1911

Eflist hér byggð og bú,

blessun og velgengni dafni.

Verndi þig Vísir á hæð,

vinhlýja sægirta Ey.

Með blómum í laufgrænni laut

og ljómandi söngfugla kliðinn,

árshringinn árla og síð

Eybúum skemmtun, sem ljær.

Þú ert svo fögur og fríð

með fjöllin og hnjúkana græna,

að allir, sem augum þig sjá,

óska, að þú dafnir sem best.

Vér horfum á hátíðarstund

á hátignarkórónu þína,

og óskum, að gefi þér guð

gengi um eilífa tíð.

Það skal vort einkunnarorð

á meðan Eyjarnar standa,

umgirtar ólgandi sæ,

og ómar þeim brimið við strönd.

(Höf. ókunnur, en sennilega G.E.).

Þjóðminningardagur 1915

(Þjóðhátíðarkvæði árið 1915)

Kvæði þetta mun vera ort af Gísla sál. Engilbertssyni og mun það nú í fárra höndum.
Það á við allra tíma þjóðhátíðir, eins 1949 sem 1915, gullfallegt að efni, hugsun og gerð
og fannst mér þess vegna rétt að koma því fyrir almenningssjónir á ný. Á.Á.

Vér, sem búum heims á hala,

höldum tryggð við feðramál,

elskum Frón með dætrum dala

drenglund, sem að göfgar sál.

Lifa þarf í allra æðum

eldheitt frelsis hetju blóð.

Brautir manndóms, mennta þræðum

magnist líf í kærleiks glóð.

Björgin óma af endurminning

Ísafoldar þennan dag.

Það á skylt við þjóðarminning

þarfir láðs og niðja hag.

Lítum fram og líka aftur,

land vort reyndi marga þraut.

Fjörgi blóð vort frelsiskraftur,

fjölgi líf á sigurbraut.

Ef vér réttinn eigum forna,

ei má þjóðin hika spor.

Móti beittum broddum sporna,

burt með hálfvolgt sannleiks þor.

Ráðum bót á brýnum þörfum,

byggjum landið skynsemd með.

Hlynnum vel að Íslands örfum,

andans þroski stilli geð.

Milli fjalla og fiskimiða

félagsanda strengjum band.

Fylgjum vel þeim fyrirliða

feðra, sem að elskar land,

sem í orðum eins á borðum

eflir, styrkir þjóðarhag.

Sannleiksást í sæti skorðum

sæmdar til hvern ævidag.

Fagurt aldrei niður níðum,

náttúrunnar hjálpum hönd.

Tún og grundir grösum prýðum,

græðum út og ræktum lönd.

Móðurlandsins blómin bliki,

beri vott um þrek og dáð.

Sjómenn eins á sæmdarstriki

safni gulli, prýði láð.

Gísli gamli

Herjólfsdalur

Lag: Eldgamla Ísafold...

Hingað í Herjólfsdal,

háfjöllum gyrtum sal,

safnast nú sjöt (les sjót).

Blátær lind brosir við,

blómhlíðin árnar frið

fögrum með fuglaklið.

Fagnar hal, snót.

Glitra í geislum fjöll,

gullroða slær um völl,

sól gyllir sæ.

Hér blundar hjörðin rótt

heiðskæra sumarnótt.

Skriðuhlaup forðum fljótt

faldi hér bæ.

Eitt sat þá úti sprund,

ítum gaf vatn í mund,

fannst það hugfró.

Herjólfs er hrundi bær,

hrafn kom að dyrum nær,

feigð til að forða mær

flaug burt með skó.

Frjálsborna feðraþjóð

frægar með sögur, ljóð,

dáleidd ei dó.

Blóð rennur æðum í,

er frelsis sól á ný

rís upp og roðar ský,

reifar land sjó.

Afskipta enginn sér

íta, sem byggðu hér,

dug, þreki, dáð.

Fram með allt fagurt, þarft,

friðarins klætt í skart,

af því svo ótal margt

enn skortir það.

Ítar með afl í mund

oft lifa glaða stund,

kappróður kljá.

Í festi fara þeir

forðum sem Skorargeir.

fjölmargur fugl oft deyr,

fellur í sjá.

Hér sjást mörg hugljúf fljóð.

Höldar í glímumóð

fráum með fót

geisast um grænan völl,

glymur í klettahöll,

hlustar á hlátrasköll

hárfögur snót.

Fjólugræn ofar öll

eru þín skikkjuföll,

heiðskýr hafmær.

Þú fæðir hal og hrund,

hjúkrar á marga lund,

sólfaðir signdu grund,

sem oss er kær.

Fylgi í framtíð þér

friður, sem gott af sker,

tryggð, laus við tál.

Vaki í vorri byggð

virðing í hreinni dyggð.

Við allskyns last og lygð

losist hver sál.

Falli burt frelsishaft

(Kvenfélagið Líkn)

Falli burt frelsishaft

fyrir jafnréttis kraft,

drenglund og dáð,

aldanna sendan dóm

upp rísa kvennablóm.

Líknin ei lækkar róm,

leggur góð ráð.

Allir vér óskum þess

að kvenþjóð frjáls og hress,

friðsöm og fríð,

oss standi hög við hönd,

helg flétti líknar bönd

sól meðan sæ og lönd

sveipuð fær blíð.

Líknin er guðleg gjöf

græðir um lönd og höf

margskonar mein.

Sjónarhóll hjartað er,

hún þaðan kaunin sér,

smyrslin í brjósti ber,

blíð stöðvar kvein.

Líknin er lífsins sól,

ljómar upp foldar ból

geislanna glóð.

Margar í móðurást

myndir guðs líknar sjást,

af sem að eigi mást,

eiga þær fljóð.

Líknin með listahönd

leggur sín græði-bönd

mannlífs á mein.

Reisir við fallinn fót,

faðminn þeim breiðir mót,

sem vantar björg og bót,

byrgja þó kvein.

Líknin með líf og fjör

lifi við frelsis kjör

ey vorri á.

Verum í verki með,

vantar oft konur féð

sjúkum að búa beð,

bæja neyð frá

Kvenfélags kærleiks starf.

Konur hér fá í arf

heiður og hrós.

Ráðsnjöllum runnið frá

raungóðri hugsun á.

Lífsblóm vor læknir sá

líknar á rós.

Heillaósk

Magnús Þórðarson og Guðríður Bjarnadóttir.

(Magnús var síðari maður Guðríðar. Fyrri maður hennar var

Guðjón Jónsson formaður, hafnsögumaður og sýslunefndarmaður.

Hann fórst 1906 við störf sín). (Heimaslóð).

Það vilja flestir finna ró

og frið í raunum vöndum

og leiddir vera um land og sjó

af láns og vina höndum.

Og fár vill eftir augnablik,

að ástir slíti fundum

og trúskap eyði tál og svik

sem truflar frið á grundum.

Það vill þá ást, sem ekki er tál

en á sér djúpar rætur,

er girnist tengja sál við sál

á sorgum vinna bætur.

Og hér vill ástin sæti sitt

í særðu brjósti taka

og gleðin, sem fær stundir stytt

með styrk hins unga maka.

Sem fram vill ganga í föður stað

og fleiru miðla en bitum,

með ást, sem skrifar efst á blað

eg ei vil skipta litum.

En vér með ást og ekkert tál

á öllu viljum taka,

að helga þeirra hjóna skál

og heilla óskir baka.

Að gæfan hjóna blessi braut

og brjóstum að þeim snúi,

svo falli í þeirra forða skaut

af fiskum aragrúi.

Svo aldrei bresti búið neitt

en blessun fylgi auði,

og hjónin séu ætíð eitt,

ei annað skilji en dauði.

Jól

Drottins náðar sala sól

sendir mönnum heims um ból,

friðargeisla fögur jól

frá guðs kærleiks tignarstól.

Þessi lífs og ljóssins sýn

lýsi öllum guð til þín

vegin, uns að dagur dvín,

dauðann bak við röðull skín.

Kveðja til hjónanna Jóhanns P. Bjarnasen og

konu hans Margrétar Þorsteinsdóttur

26. ágúst 1900

Vér sjáum nú, að sólargangur lækkar

og sumarblómum óðum líka fækkar,

að fuglar burtu fljúga

með fjaðragullið skraut

og loftið gegnum líða

á ljósri vinda braut.

Fram við sjá fastir vér þá stöndum,

horfum á hafið girt að löndum,

horfum á.

Vér söknum þess, að fugli og blómum fækkar

og fögur sólin göngu sína lækkar.

En þegar vinum vorum

er varpað sætum úr,

þá er sem óholl dynji

oss yfir krapaskúr.

Opnast þá ár og liðnar stundir,

allir sjá unaðs strjálna fundir,

allir sjá.

Sem fugl með ungum fer úr grænum hlíðum

eins fara hjón af æskustöðvum blíðum

með börn á bernskuárum,

sem brjóstin móður við

æ sáu sól í heiði,

og sungu ljóss í frið.

Biðjum guð blessa mann og konu,

biðjum guð blessa dætur, sonu,

biðjum guð.

Og hver mun sá að sakna nú ei megi,

er samleið áttu hjónum með á vegi.

Því minnumst þeirra og munum

á meðan varmt er blóð,

þótt endi öl á könnum,

og óskum framtíð góð.

Leyfi þeim lífsins góða njóta,

leyfi þeim lánið barna hljóta,

leyfi þeim.

Nú endurteknar óskir vorar hljómi

með ást og virðing, þakkar blíðum rómi,

því viljinn var svo góður

og viðmót blítt og kátt,

og rausn í hjóna ranni

menn reyndu á margan hátt.

Út á við augum líknar renndu,

út á við einatt gjafir sendu,

út á við.

Þar gleðin skín nú glatt í vorum hjörtum,

svo gerist nótt að sólskinsdegi björtum,

en bros á kinnum blika,

er blómstra út frá sól,

þá látum hendur hefja

upp heiðursgesta skál.

Glaðir hér gamlan vinskap yngjum,

glaðir hér glösum saman klingjum,

glaðir hér.

Eitt sinn í afmælishófi Þorsteins læknis Jónssonar

Þá sólroðin skýin við sjóndeildarhring

vér sjáum með ljósbrosin hýru,

og vindarnir halda sín vorblíðu þing

á veggsvölum Demeter skýru,

þá varpar sér andinn af vetrarins skör

í vonarfaðm sumarsins skjótur sem ör.

Ó, fagurt er sumar í sólgylltum hjúp

með sólhýru brosin á kinnum,

en nú er það vetrarins dýrðþrungið djúp

í draumum og vökum, er sinnum,

og ljósöldu brimið það lyftir upp sál,

en leiftur og eldingar tala guðs mál.

En nær sem er andkalt, þá finnum vér frið

og frelsi í hýbýlum inni,

og höllumst að vinanna vermandi hlið,

þars velferðar drukkið er minni,

og sjáum oft tryggða ósvikulu bönd

við sólstafi festa nær gleðinnar hönd.

Þótt vorið sé horfið með laufgrænan lund,

samt lesum ei forlaga rúnir.

Við erum hér staddir á afmælisfund

með upphafðar glaðlegar brúnir.

við etum og drekkum, en allt, sem er veitt,

álítur gestrisnin sé ekki neitt.

En einungis samt er það ei vegna þess,

vér óskum að Þorsteinn vor lengi

með frú sinni og ástvinum heilbrigður, hress,

haldist í auðnunnar gengi,

og ráðin oss gefi frá hygginda hæð,

því hér vantar blóðkorn í framfara æð.

Til stúlku ...

Þú yfirgefur æskublóma haga

og eitt sinn lokast foreldranna skaut.

Þú átt ei víst um alla þína daga

að ávallt gangir rósum stráða braut.

Ef studd ert þú af sterkum vinararmi,

er stefnir rétt og leitar móti straum,

þeim vin, sem leggur brjóst þitt sér að barmi

í blíðu og stríðu, vöku jafnt sem draum.

1905

Horfir nú hættan við,

harsnúið stjórnarlið

bönd að oss ber.

Upp með þig Íslands þjóð,

áður en kólnar blóð,

frelsis ei farga sjóð

fenginn sem er.

Minni kvenna

Á Þjóðhátíð 12. ágúst 1905

Lag: Ó, þá náð að eiga Jesúm

Gleðljós og gæfuboði

guðhrædd kona reynist oss,

árdagssól og aftanroði

ung og gömul mannsins hnoss.

Friðarbogi um börn og maka,

bros og tár á óskastund,

gætin vill til greina taka

glöð, þótt missi væran blund.

Fögur sól og friðsöm kona

ferðamanna lýsa braut,

ljóma meðal landsins sona,

leggja græðiblóm við þraut.

Báðar mörgu böli eyða,

báðar vinna kraftaverk

Eins og systur líf framleiða,

ljær þeim máttinn hönd guðs sterk.

Konur með oss bagga búa,

bera þolnar hlutinn sinn.

Veikri æsku þær að hlúa

oft með bros og tár á kinn.

Von og gleði, missir, mæða

mörgum sinnum skiptist á.

Móðurástin oft má þræða

allt það gagn með sigurþrá.

Aukum kvenna andlegt frelsi,

eflum þeirra sældarhag.

Þrífum burtu þrældóms helsi,

þær svo líti bjartan dag.

Þar sem menntagyðjan glaða

glæðir viskuljósin þrátt,

lofum þeim með hugann hraða

hefja flug í lærdóms átt.

Árnum heilla öllum konum,

auga gefum þeirra hag.

Gleymum ei, þær safna sonum

seint og árla, nótt og dag,

eins og fluglinn ungum sínum

undir hlýja vængi sér.

Enginn fær í lausum línum

lýst, hvað móðurhjartað ber.

Brúðkaupskvæði dætra höfundar 14. október 1905

Þær Katrín Gísladóttir og Guðfinna Gísladóttir giftu sig 1905,

en Elínborg hafði gifst 1903. (Heimaslóð).

Þó að hausti og halli degi,

hverfi blómin, lækki sól,

ástin helg á vonar vegi

vakir lífs í burðarstól.

Hún með blómstur haust og vetur

hjörtun undir framtíð býr.

Sínar listir sýnt oss getur

saklaus gegnum brosin hýr.

Hamingjan þeim áfram aki

ávallt glöðum lífs á braut.

Standi ei sem Björn að baki

brjóstum á, ef skellur þraut.

Sendi þeim úr sælu lindum

sigurgjafa höndin sterk

svaladrykk í sól og vindum

sín þá skyldu vinna verk.

Brúðhjón tvenn í vonarveldi

vinum brosa mót í kvöld.

Vermd af kærleiks ástareldi,

er í brjóstum hefir völd.

Hann þar bjartur haldi sæti,

hjörtum veiti ró og frið,

eins þá hallar undan fæti

ævibrautin niðurávið.

Þegar börn sem blóm á greinum

brosa gegnum saklaus tár,

móðurást í huga hreinum

hugsar um þau daga og ár.

Hana blessi, henni svali

himnesk barnavinar náð,

styrki hjónin, upp svo ali

afkvæmin með helgri dáð.

Halldór og Guðfinna (við sama tækifæri)

(Halldór Guðmundsson raffræðingur og Guðfinna Gísladóttir Engilbertssonar). (Heimaslóð).

Lag: Þið þekkið fold

Er Hafnarslóðum hugðu frá

og hingað stafni beita,

og líkt sem fugl með ferðaþrá

að fornum stöðvum leita,

þá brosti ást í böndum klökk

á bjartri vinarstundu,

sem færa ljóssins föðurþökk

að feðra litu grundu.

En samt ei héldu í sömu átt,

þótt saman fundum beri,

en geymdu tryggð, sem hafði ei hátt

og hvorugt braut á skeri.

Með ást og von frá óskastund

þau aftur sjást nú heima,

að sækja hingað helgan fund

og hans svo minning geyma.

Þau vilja tryggða binda bönd

við blómland feðra sinna,

og drottinn gaf þeim haga hönd

og hugvitsgagn að vinna .

En hjónin vantar enn þá auð

þótt afl sé nóg í fossum,

sem gæti úr steinum bakað brauð

og bjargað gullnum hnossum.

En samt er auður ei það mið,

sem alla farsæld veitir,

þótt mörgum sínum leggi lið,

er lífsbaráttan þreytir.

Við óskum því, að eining, tryggð

um ævi hjónin leiði.

Á vegum blómstri dáð og dyggð

og drottinn stýri skeiði.

Til hjóna

	Vonarglöð hjón,	Bjartsýnu hjón,
	elskunnar afl hafa fundið,	sólina sjá milli skýja,
	auðnum ei hjörtu sín bundið,	senda út geislana hlýja,
	vonarglöð hjón.	bjartsýnu hjón.

	Sólnanna guð,	Gleðinnar sól,
	geisla með gleðina sendir,	skúrum og skuggunum eyði,
	geislinn á skaparann bendir,	skínandi ávallt í heiði,
	sólnanna guð.	gleðinnar sól.

	Ástkæru hjón,	Nýgiftu hjón,
	trústjarna veg ykkur vísi,	árvökur iðjið og biðjið,
	vonstjörnur fram undan lýsi,	ykkur við kærleikann styðjið,
	gleðjandi sjón.	nýgiftu hjón.

	Friðbundin hjón,	Brosandi hjón,
	leiðist um bugðóttar brautir,	bindið með böndunum tryggða
	bugast ei látið við þrautir,	blómhringi úr rósunum dyggða,
	elskandi hjón.	fegursta sjón.

	Barnanna lán,	Föðurlands ást,
	búið þið börn ykkar undir,	friðarins frækornum safni,
	blómstrandi framtíðarstundir,	frelsið svo blómgist og dafni,
	ættjarðarlán.	framfara ást.

Hjónabands ást,

lifi með dugnaði og dáðum,

drenglyndi og velsæmis ráðum,

Guðborin ást.

Til Þorsteins læknis Jónssonar 21. október 1905,

er hann hafði starfað 40 ár að heill og hagsæld eyjabúa.

Kvæðið sungið í samsæti, er honum var þá haldið.

Lag: Þú vorgyðjan svífur...

Með hreinskilna fjörsál og föðurlandsást

um fjórar var tugina ára,

í framkvæmdum vakandi, og vinum ei brást

og vann mest að græðslunni sára.

Hann sókndjarfur reyndist í sérhverri þraut

og sæmd fyrir dugnað af konungi hlaut.

Sá enginn fyrr læknir á eyjunni var,

sem eins mörgum liðsinni veitti,

og fátækra jafnþunga byrðina bar

og bjargráða meðala neytti.

Hann bjó svo í haginn, að börn yrðu menn,

og bera hér eyjarnar menjar þess enn.

Hann gekk þrátt á undan með andlegum dug,

en aldrei þó vélráðum beitti.

Nú slíðrar hann vopnin með heilbrigðum hug,

til heilla oss vitsmuna neytti.

Og fjörið og kjarkurinn kvað oft við raust,

þótt kappanum stýri nú aldur í naust.

Hann glaður og frjálslyndur gengur sitt skeið

og gleður oss fróðleiks með orðum.

Af baktali aldrei hér yfir hann leið,

svo enn þá ber höfuð í skorðum.

Til heiðursgests drekkum því hamingju skál

og heilræðin þökkum, er veglynd gaf sál.

Því vér það glöggt finnum, hann vann oss í hag,

og viljum þess minnast, og biðja,

að alvaldur blessi hann dag eftir dag

og dauðann í gegn nái styðja.

En nafnið hans bergmáli fjöllin vor fríð

og flytji það langt inn í ókomna tíð.

Tryggðin

Þegar tryggð er heil og hrein,

hún er ekki í förum sein,

grípur oft úr götu stein,

græðir ótal vina mein.

Fram í veginn friðgjörn sér,

fyrirsást þá búin er,

einbeitt sína vini ver,

voða nær að höndum ber.

Vamm ei tryggðin vita kann,

vina slæðist inn í rann.

Holl ráð gefur æ þeim ann,

áður falli þeir í bann.

Tryggðin styður stórt og smátt,

styrkir félagsböndin þrátt,

Fyndist hún í allra átt,

eflaust mundi vanta fátt.

Tryggðin hrein, ef heldur sér,

á höndum aðrar dyggðir ber.

Sofni hún, þá sjáum vér

synd á hæla komin er.

Vísa skorin á bitafjöl

Skipið Friður

Frið leiði friður,

farsæld og gæfa

haldist í hendur,

höpp úr sæ fanga .

ráð, dáð og dugur

drottins í nafni.

4. Ádeilukvæði

Án heitis

Kaupa villtir súra saft,

sómann trylltir skerða.

Staupafylltir kyngikraft

karlar spilltir verða.

Hæða vini, traðka tryggð,

trufla friðinn mæta.

Slæða niður dáð og dyggð,

dómum þungum sæta.

Vegna staupa lækkar lán,

losna heilsu-böndin.

Þegna virðing smittar smán

smígur gegnum löndin.

III. hluti

Til baka